Một báo cáo khí hậu vừa công bố đã đưa ra một bức tranh không mấy sáng sủa về nỗ lực toàn cầu trong việc giảm phát thải. Theo đánh giá thường niên của Ngân sách Carbon Toàn cầu (Global Carbon Budget - GCB), lượng khí thải carbon từ hoạt động của con người sẽ tiếp tục tăng và đạt mức cao kỷ lục trong năm nay, bất chấp những khoản đầu tư lớn cho công nghệ xanh và các biện pháp hạn chế phát thải đang được triển khai ở nhiều nơi.
Đây là tiếng chuông cảnh báo mạnh mẽ về tình trạng nóng lên toàn cầu, đồng thời cho thấy mục tiêu giữ nhiệt độ Trái Đất không tăng quá 1,5 độ C đang xa dần tầm với.
Theo báo cáo, đến cuối năm 2025, tổng lượng khí thải CO2 toàn cầu dự kiến lên tới 38,1 tỷ tấn, tức tăng thêm 1,1 phần trăm so với năm trước. Con số này không chỉ vượt mức ghi nhận năm 2024 mà còn tiếp tục kéo dài chuỗi lập đỉnh mới của khí thải carbon trong bối cảnh hoạt động sử dụng than đá, dầu mỏ và khí đốt vẫn chiếm vị trí trung tâm trong nền kinh tế của nhiều quốc gia. Từ giao thông vận tải cho đến sản xuất xi măng, hầu hết các lĩnh vực sử dụng nhiên liệu hóa thạch đều có mức tăng phát thải.
Điều này đặt ra thách thức lớn cho Thỏa thuận Paris, vốn đặt mục tiêu kiểm soát mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2 độ C và phấn đấu ở mức 1,5 độ C. Theo các nhà khoa học, lượng carbon mà chúng ta có thể tiếp tục phát thải trong khi vẫn giữ được mục tiêu 1,5 độ C hiện đã gần như cạn kiệt. GCB cho biết chỉ còn khoảng 170 tỷ tấn CO2 có thể được phát thải thêm trước khi ngưỡng an toàn này bị phá vỡ, và với tốc độ hiện tại, con số đó sẽ bị tiêu thụ hết trước năm 2030.
Đáng lo ngại hơn, nghiên cứu đi kèm công bố trên tạp chí Nature cho thấy khả năng hấp thụ carbon của các bể chứa tự nhiên như rừng và đại dương đang suy giảm. Các bể chứa carbon đóng vai trò như phanh hãm khí thải, hấp thụ nhiều CO2 hơn lượng chúng thải ra. Nhưng biến đổi khí hậu đã khiến các hệ thống này hoạt động kém hiệu quả hơn.
Giáo sư Pierre Friedlingstein thuộc Viện Hệ thống Toàn cầu Exeter nhận định biến đổi khí hậu đang trực tiếp làm giảm khả năng hấp thụ nước của đất liền và đại dương, kéo theo sự suy yếu của các bể chứa carbon tự nhiên. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy Trái Đất đang phản hồi trước áp lực khí thải gia tăng và nhắc nhở con người về sự cấp bách của việc giảm phát thải.
Báo cáo của GCB và dữ liệu của Tổ chức Khí tượng Thế giới đều thống nhất rằng năm 2024 là năm lượng CO2 trong khí quyển đạt mức cao kỷ lục, và năm 2025 có thể tiếp tục xu hướng này. Lượng khí thải gia tăng không chỉ đến từ các quốc gia đang phát triển mà còn từ những nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu.
Dự kiến lượng khí thải của Mỹ năm nay sẽ tăng 1,9 phần trăm, trong khi châu Âu tăng 0,4 phần trăm. Nguyên nhân bao gồm nhu cầu sử dụng than tăng trở lại, nhu cầu điện nội địa của Hoa Kỳ tăng mạnh, hoạt động xuất khẩu khí thiên nhiên hóa lỏng tiếp tục mở rộng, và sự suy giảm sản lượng điện gió và thủy điện ở châu Âu.
Trong bối cảnh nhiều nơi nỗ lực thúc đẩy năng lượng tái tạo, những con số này được ví như một cú đánh mạnh vào kỳ vọng phục hồi khí hậu. Nhiều công nghệ mới đã được kỳ vọng sẽ mang đến sự chuyển biến lớn, từ hydro xanh cho tới xi măng ít phát thải. Nhưng thực tế cho thấy tiến độ không nhanh như mong muốn và lượng phát thải toàn cầu vẫn tiếp tục tăng.
Dù vậy, bức tranh toàn cầu không hoàn toàn u ám. Báo cáo GCB cũng ghi nhận những dấu hiệu tích cực. Trung Quốc, quốc gia chiếm 32 phần trăm lượng khí thải CO2 toàn cầu, đã giảm tốc độ tăng phát thải đáng kể.
Mức tăng 0,4 phần trăm của nước này thấp hơn nhiều so với trung bình tăng hàng năm trong thập kỷ qua. Điều này cho thấy sự chuyển dịch của Trung Quốc sang năng lượng sạch, bao gồm điện mặt trời, điện gió và xe điện, đang bắt đầu tạo ra hiệu quả rõ rệt.
Ấn Độ, quốc gia phát thải lớn thứ ba thế giới, cũng được dự báo có mức tăng 1,4 phần trăm, thấp hơn các năm trước. Trong khi đó, có tới 35 quốc gia đã cắt giảm phát thải CO2 trong suốt thập kỷ qua và vẫn duy trì được tăng trưởng kinh tế. Đây là minh chứng quan trọng cho thấy việc giảm khí thải và phát triển kinh tế hoàn toàn có thể song hành nếu có chính sách phù hợp.
Tuy nhiên, bức tranh dữ liệu cũng chỉ ra rằng tiến bộ này là chưa đủ để đáp ứng yêu cầu cấp bách của mục tiêu khí hậu. Nhiều quốc gia trong số 35 nước nói trên, bao gồm cả Hoa Kỳ, tuy giảm phát thải trong 10 năm qua nhưng vẫn có mức tăng trở lại trong năm nay. Điều này cho thấy sự thiếu ổn định trong chính sách và nỗ lực giảm phát thải, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì các biện pháp nhất quán thay vì thay đổi theo chu kỳ kinh tế hoặc chính trị.
Trong bối cảnh đó, các chuyên gia nhấn mạnh rằng còn rất nhiều việc phải làm để ổn định khí hậu toàn cầu. Giảm tốc độ phá rừng, đặc biệt ở các khu vực hấp thụ carbon quan trọng như rừng mưa Amazon, đã mang lại một số kết quả tích cực.
Nhưng điều này chỉ mới là bước đầu. Hầu hết các quốc gia sẽ phải điều chỉnh sâu rộng hoạt động sản xuất và tiêu thụ năng lượng trong những năm tới, bao gồm loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch, đẩy mạnh năng lượng tái tạo và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng trên mọi lĩnh vực.
Báo cáo GCB năm nay vì thế trở thành lời nhắc mạnh mẽ rằng hành tinh đang tiến gần hơn đến những ranh giới không thể đảo ngược. Phát thải carbon tiếp tục tăng, khả năng hấp thụ carbon tự nhiên suy yếu và thời gian còn lại cho mục tiêu 1,5 độ C ngày càng ít. Tuy nhiên, sự tiến bộ của một số quốc gia cũng cho thấy con người vẫn có khả năng thay đổi hướng đi nếu quyết tâm và hành động mạnh mẽ.