Xin ông cho biết tình hình mưa ngập và năng lực thoát nước của hệ thống hạ tầng thành phố?
Những năm gần đây do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, mưa lớn, làm úng ngập diện rộng, kéo dài, gây ra những hậu quả nặng nề cho Thành phố - từ giao thông tê liệt, xe cộ hư hỏng, đời sống người dân bị đảo lộn, nhiều khu dân cư bị cô lập, thiệt hại lớn về tài sản và kinh tế.
Chỉ tính riêng trong khoảng thời gian từ 25/8 đến 8/10, do ảnh hưởng hoàn lưu từ 3 cơn bão liên tiếp, gây mưa lớn, làm Thành phố bị úng ngập diện rộng. Trong đó, một số nơi ghi nhận lượng mưa trên 500-600mm/2 ngày vượt gần 200% công suất thiết kế của hệ thống thoát nước (310mm/2 ngày), dẫn đến ngập úng cục bộ.
Ngoài ra, mưa lớn, khiến mực nước các sông ngoại thành Hà Nội dâng cao, vượt các cấp báo động. Trên sông Nhuệ tại đập Thanh Liệt nước đã dâng lên + 5.7 - 5.9m (cao hơn mực nước khống chế theo quy hoạch là dương 4.5m), trong khi đó, cao độ nền (cốt mặt nền) tại một số khu đô thị, khu dân cư thuộc lưu vực Tả Nhuệ, Hữu Nhuệ chỉ có + 5 - 5.5m. Tình trạng này dẫn đến việc tiêu thoát nước tự chảy gần như không thực hiện được, gây úng ngập trên diện rộng, kéo dài tại một số địa điểm có cốt địa hình trũng thấp.
Hiện hạ tầng thoát nước của Hà Nội vẫn đang thực hiện theo Quy hoạch thoát nước Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn 2050 (Quyết định 725/QĐ-TTg ngày 10/5/2013). Qua các dự án đã triển khai, đặc biệt là dự án Thoát nước Hà Nội giai đoạn 1 và 2, hạ tầng khu vực lưu vực sông Tô Lịch (diện tích khoảng 77,5 km² – 4 quận nội thành cũ) cơ bản đã được đầu tư đồng bộ.
Tuy nhiên, với hạ tầng hiện có, năng lực thoát nước tại các quận nội thành cũ chỉ đáp ứng được các trận mưa có lưu lượng 310mm/2 ngày và cao hơn 200mm/ngày, chu kỳ lặp lại 10 năm. Như vậy, với các trận mưa đến 50mm/giờ thì trên địa bàn thành phố không xuất hiện điểm ngập, nhưng từ trên 50mm/giờ, trên địa bàn thành phố xuất hiện từ 11 điểm, thậm chí là trên 100 điểm ngập úng các trận mưa ảnh hưởng bão số 10 (Bualoi) vừa qua.
Tại khu vực phía Tây và phía Nam thuộc lưu sông Nhuệ, khu vực này hiện đang được đầu tư xây dựng hạ tầng thoát nước theo quy hoạch, việc tiêu thoát nước chủ yếu thông qua các công trình đầu mối thoát nước nông nghiệp (gồm trạm bơm, hệ thống mương, sông…).
Trước tình thế này, Thành phố và Sở Xây dựng sẽ có các giải pháp gì để ứng phó với tình trạng ngập lụt, đặc biệt là khu vực phía Tây Nam, thưa ông?
Theo Quy hoạch, việc tiêu thoát nước trên địa bàn Thành phố được chia thành 3 vùng chính là các vùng Tả Đáy, Hữu Đáy và Bắc Hà Nội, với 45 công trình đầu mối, tổng công suất các trạm bơm thoát nước là 1.325 m 3 /s. Hệ thống thoát nước sau khi đầu tư xây dựng hoàn chỉnh sẽ bao gồm các công trình: Hệ thống trạm bơm đầu mối, trạm bơm thoát nước đô thị; Hệ thống hồ điều hòa; Hệ thống kênh, mương sông thoát nước.
Thời gian qua, Thành phố và các sở ban ngành liên quan có nhiều cố gắng, song hệ thống công trình thoát nước trên địa bàn được đầu tư chậm hơn rất nhiều so với sự phát triển của đô thị.
Trạm bơm Yên Sở nằm ở phía Nam Thủ đô, công suất có thể thể đạt 90m3/giây, mục tiêu giải quyết úng ngập cho Hà Nội với lượng mưa 310mm/2 ngày đêm.
Cụ thể, công trình đầu mối, trạm bơm thoát nước đô thị hiện nay mới có 11 công trình trạm bơm được đầu tư xây dựng và đi vào hoạt động, trong đó có các trạm bơm như: Yên Sở, Cổ Nhuế, Đồng Bông 1, Đồng Bông 2, Bắc Thăng Long- Vân Trì, Yên Nghĩa… đạt 20% so với quy hoạch đặt ra. Hệ thống hồ điều hòa, hiện nay đạt khoảng 1.010 ha, quy hoạch là 5.405 ha - đạt 18,7%.
Hệ thống cống, kênh mương, sông thoát nước đô thị, chỉ có lưu vực sông Tô Lịch đã được đầu tư xây dựng đồng bộ theo quy hoạch; lưu vực Tả Nhuệ, Hữu Nhuệ, Long Biên đang trong quá trình chuẩn bị đầu tư xây dựng; Hệ thống thoát nước tại các khu đô thị có quy hoạch chi tiết nhưng việc đầu tư, khớp nối với hạ tầng thoát nước trong khu đô thị với hệ thống thoát nước chung của Thành phố chưa đồng bộ (bao gồm hệ thống thoát nước và cao độ nền)
Để vừa thực hiện quy hoạch, vừa ứng phó với tình hình mưa lũ phức tạp hiện nay, Sở Xây dựng đã xây dựng các giải pháp trước mắt và giải pháp lâu dài.
Về giải pháp trước mắt, Sở Xây dựng sẽ sớm báo cáo đầu kỳ quy hoạch cao độ nền và thoát nước đô thị; hoàn thành kế hoạch xử lý úng ngập cục bộ khu vực nội thành. Trong đó, Sở Xây dựng đề xuất UBND thành phố thực hiện 6 nhóm nội dung, trọng tâm là xử lý úng ngập tại lưu vực sông Tô Lịch (4 quận nội thành cũ), tập trung cải tạo tăng khả năng thoát nước của hệ thống tiêu thoát nước các sông: Tô Lịch, Lừ, Sét, Kim Ngưu; tăng dung tích hoạt động của các hồ điều hòa hiện có, tái sử dụng nguồn nước hồ điều hòa; bổ sung công trình chống úng ngập cục bộ (bao gồm bể chứa, trạm bơm, tuyến cống kết nối)…
Sở cũng sẽ tập trung các giải pháp cấp bách xử lý úng ngập tại các khu dân cư thường xuyên xảy ra ngập nặng như: Đại lộ Thăng Long, khu Resco, Ciputra, Võ Chí Công, Ngoại Giao Đoàn, Tây Hồ Tây, Long Biên, Gia Lâm, Đông Anh… Giải pháp được đưa ra, là xử lý, bổ sung hướng tiêu thoát nước nhanh ra sông Tô Lịch, sông Nhuệ, sông Hồng...
Đồng thời, thành phố cũng sẽ tập trung hoàn thành các công trình đầu mối tiêu thoát nước cho sông Nhuệ ra sông Hồng, sông Đáy; tăng khả năng lưu thông, kết nối tiếp nhận nguồn nước vào sông Nhuệ về trạm bơm Yên Nghĩa và cụm công trình đầu mối Liên Mạc…
Về giải pháp lâu dài, Sở Xây dựng đang hoàn thiện Đề án xử lý úng ngập cục bộ, dự kiến trình UBND Thành phố phê duyệt và triển khai ngay trong quý IV/2025. Đề án đã cập nhật lượng mưa vượt quá năng lực thiết kế của hệ thống thoát nước hiện nay; đồng thời đẩy nhanh tiến độ các dự án chống úng ngập cục bộ, gắn với việc triển khai quy hoạch cao độ nền thoát nước Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn 2065, có tính toán yếu tố biến đổi khí hậu và mưa lớn trên 310mm/2 ngày.
Thành phố cũng sẽ xây dựng thêm 12 hồ điều hòa mới và tăng dung tích các hồ hiện có nhằm tăng khả năng trữ nước. Các hồ dự kiến triển khai gồm: Cổ Nhuế 1, Cổ Nhuế 2, Chèm, Liên Mạc, Thụy Phương, Phú Đô, Đồng Bông 2, Yên Nghĩa, hồ điều hòa trung tâm quận Hà Đông… 12 hồ này được thực hiện theo hình thức khẩn cấp để kịp thời giảm ngập cho đô thị.
Với công suất bơm 170 m3/s, dự án trạm bơm Liên Mạc khi hoàn thành sẽ là trạm bơm tiêu thoát nước mưa lớn nhất Hà Nội. Dự án có tổng mức đầu tư hơn 4.200 tỷ đồng
Hiện các khu đô thị phía Tây thành phố đang ngập rất nặng, đâu là nguyên nhân, giải pháp của Sở là gì, thưa ông?
Qua các trận mưa ngập vừa xảy ra, Sở Xây dựng và các đơn vị có liên quan đã rà soát các khu đô thị chưa xây dựng hệ thống thoát nước kết nối với hạ tầng thành phố, chưa có trạm bơm cục bộ để chủ động giải quyết úng ngập khu đô thị khi có mưa lớn. Cùng với việc yêu cầu các chủ đầu tư tại các khu đô thị hoàn thiện hệ thống mương, cống kết nối với hạ tầng thoát nước thành phố, đầu tư trạm bơm nội bộ, Sở Xây dựng cũng đã chỉ đạo triển khai ngay các phương án xử lý úng ngập cho từng khu đô thị.
Nhiều khu đô thị phía Tây Hà Nội chìm trong nhiều ngày ở những trận mưa vừa qua.
Cụ thể, với khu vực Võ Chí Công, Sở đã bổ sung hướng thoát nước ra Tây Hồ Tây, tăng khả năng tiêu thoát nước theo hướng Ngoại Giao Đoàn.
Tại khu đô thị Ciputra sẽ triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp: bơm hạ mực nước hồ xuống 4.0m; khoanh vùng bơm hút tiêu thoát nước tại khu dân cư hiện có.
Tại khu đô thị Resco, Ecohome thuộc phường Đông Ngạc, Sở Xây dựng đã tiếp nhận tuyến mương Thụy Phương, điều tiết dẫn dòng đấu nối mương Thuỵ Phương với cống hóa mương Nông Lâm, kết hợp bơm hút chuyển nước thoát trực tiếp ra sông Nhuệ;
Tại các khu đô thị dọc đại lộ Thăng Long, tiến hành nạo vét tăng khả năng thoát nước của mương nông nghiệp T3A, T3B phục vụ thoát nước đô thị; Tập trung hoàn thành trạm bơm Đồng Tép thoát ra sông Cầu Ngà; Cải tạo trạm bơm Cầu Ngà trạm bơm nông nghiệp thành trạm bơm tiêu thoát.
Nếu những giải pháp trên được triển khai đồng bộ và quyết liệt, chúng tôi tin rằng tình trạng ngập úng của Hà Nội sẽ được cải thiện đáng kế trong thời gian tới.
Trân trọng cảm ơn ông!
