20/11/2025 16:02

Phát hiện đứt gãy 'tự liền' chỉ sau vài giờ, nguy cơ động đất tăng khó lường

Nghiên cứu mới cho thấy đứt gãy sâu có thể tự hồi phục chỉ trong vài giờ, khiến nguy cơ động đất mạnh tích tụ nhanh hơn nhiều so với hiểu biết trước đây.

Một nghiên cứu mới cho thấy các đứt gãy sâu dưới lòng đất có thể "liền lại" chỉ trong vài giờ sau các sự kiện trượt chậm - nhanh đến mức đủ để thay đổi hoàn toàn cách năng lượng tích tụ và giải phóng trước khi Phát hiện đứt gãy 'tự liền' chỉ sau vài giờ, nguy cơ động đất tăng khó lường - Ảnh 2. Trái đất 'sốt' cao chưa từng thấy, 22 chỉ số sinh tồn đều báo động đỏĐỌC NGAY

Để kiểm chứng cơ chế này, nhóm của Thomas và giáo sư địa hóa James Watkins đã tạo điều kiện giống môi trường sâu trong vỏ Trái đất. Bột thạch anh được nén trong xi lanh bạc dưới áp suất một Gigapascal và nhiệt độ 500 độ C. Sau quá trình "nấu chín", các mẫu được kiểm tra bằng sóng âm và kính hiển vi điện tử.

Kết quả cho thấy các hạt khoáng chất bị đứt rời bắt đầu hàn lại với nhau. Liên kết mới tạo ra độ bền đáng kể chỉ sau 6 - 24 giờ, tương tự cơ chế hoạt động của keo dán dạng đông cứng nhanh.

Khả năng gắn kết trở lại của đứt gãy có thể đóng vai trò then chốt trong nhiều hệ thống địa chất, không chỉ ở các đới hút chìm sâu mà còn tại các đứt gãy nông gần bề mặt nơi thường xảy ra động đất mạnh. Giáo sư Thomas cho biết yếu tố này lâu nay hầu như bị bỏ qua trong các mô hình dự báo địa chấn, dù nó có thể quyết định tốc độ tích tụ ứng suất và tần suất xuất hiện động đất.

Nghiên cứu cũng mở rộng hiểu biết về các sự kiện trượt chậm, đặc biệt tại đới hút chìm Cascadia ở vùng tây bắc Thái Bình Dương, nơi các chuyển động địa chất diễn ra kéo dài trong nhiều ngày đến nhiều tháng. Các đoạn đứt gãy tại đây thể hiện khả năng trượt trở lại chỉ sau vài giờ hoặc vài ngày, cho thấy sự phục hồi ứng suất xảy ra rất nhanh.

Theo các nhà khoa học, khả năng hàn gắn vi mô giữa các hạt khoáng chất có thể tạo ra những tác động lan tỏa đến quy mô hàng trăm kilômet, tức là quy mô của các trận động đất lớn.

Điều này có nghĩa là những thay đổi rất nhỏ diễn ra trong lòng đất, ở mức kết dính giữa các hạt thạch anh, vẫn có thể ảnh hưởng đến cách một đứt gãy tích lũy hay giải phóng năng lượng theo thời gian. Nếu sự gắn kết được phục hồi nhanh, đứt gãy có thể lấy lại độ "khóa" mạnh hơn, khiến năng lượng tiếp tục bị dồn nén thay vì giải tỏa dần qua các hoạt động nhỏ.

Ngược lại trong một số điều kiện, sự tự phục hồi này cũng có thể làm thay đổi nhịp trượt chậm, tác động đến thời điểm và cách thức ứng suất lan truyền trong vỏ Trái đất.

Đây là lý do các nhà khoa học cho rằng việc hiểu rõ quá trình tự hàn gắn vi mô không chỉ giúp giải thích hành vi bất thường của trượt chậm mà còn là chìa khóa để dự đoán chính xác hơn nguy cơ động đất trong các khu vực có đới hút chìm hoạt động mạnh.

Sự kiện trượt chậm (Slow Slip Event - SSE)

Đây là một dạng chuyển động địa chấn diễn ra rất chậm và không gây rung lắc mạnh như động đất thông thường. Thay vì giải phóng năng lượng trong vài giây, sự kiện trượt chậm kéo dài từ vài ngày đến vài tháng. Các mảng kiến tạo di chuyển chỉ vài centimet nhưng vẫn đủ để tích lũy và điều chỉnh ứng suất trong vỏ Trái đất.

Những sự kiện này rất quan trọng vì chúng có thể báo hiệu sự thay đổi trong ứng suất của đứt gãy, thậm chí liên quan đến khả năng xảy ra động đất lớn trong tương lai.

Đới hút chìm (Subduction Zone)

Đây là ranh giới nơi một mảng kiến tạo đại dương trượt xuống dưới một mảng lục địa. Khi mảng này chìm vào sâu trong lớp phủ Trái đất, nó gây ra nhiệt độ và áp suất rất lớn. Đây là khu vực có hoạt động địa chấn mạnh nhất hành tinh, nơi thường xuất hiện cả sự kiện trượt chậm lẫn các trận động đất lớn.

Động đất mạnh 4,8 độ giáp biên giới ở Thanh Hóa, Hà Nội rung lắc

Đêm 12-11, tại tỉnh Houaphan (Lào) - cách biên giới Việt Nam ở Thanh Hóa 5km, xảy ra một trận động đất mạnh 4,8 độ. Người dân ở Hà Nội, Phú Thọ, Thanh Hóa... cảm nhận được rung lắc từ trận động đất này.