Guinea sở hữu trữ lượng bauxite lớn nhất thế giới, thu hút hàng loạt doanh nghiệp quốc tế đến Tây Phi tìm kiếm nguồn cung mới. Tuy nhiên, mỏ quặng sắt Simandou chứa khoảng 3 tỷ tấn ở vùng cao nguyên phía nam lại bị bỏ ngỏ suốt nhiều năm.
Bauxite được ví như “vàng đỏ” vì màu đỏ nâu đặc trưng của nó, do chứa oxit sắt. Đây là nguồn nguyên liệu chính để sản xuất nhôm.
Tuần trước, giới chức Guinea tuyên bố mỏ này này đánh dấu “một tương lai mới” cho đất nước, đặt mục tiêu trong 15 năm sẽ khai thác tối đa giá trị từ Simandou. Khu mỏ hiện thuộc dự án tích hợp Simandou, bao gồm các mỏ quặng, tuyến đường sắt và cảng biển nước sâu.
Ngày 12/11, Tổng thống Mamady Doumbouya chủ trì lễ khai trương dự án với sự tham dự của Tổng thống Rwanda, Paul Kagame, và Tổng thống Gabon, Brice Nguema, tại thị trấn cảng Forécariah, cách thủ đô Conakry khoảng 70 km. Ba nhà lãnh đạo cùng khai trương cảng xuất khẩu quặng sắt và tuyến đường sắt mới; trong khimáy xử lý quặng vẫn đang xây dựng.
Chính quyền Guinea nhấn mạnh những thất bại trước đây khi dự án nhiều lần được hứa hẹn nhưng không triển khai. “Guinea sẽ chứng minh rằng châu Phi có thể tránh được ‘lời nguyền tài nguyên’,” Djiba Diakité, người phát ngôn của Tổng thống Doumbouya và là Chủ tịch Ủy ban Chiến lược Simandou 2040, khẳng định.
Theo đánh giá của IMF, nếu được khai thác và quản lý hiệu quả, quặng Simandou có thể giúp GDP của Guinea – hiện ở mức 20 tỷ USD – tăng thêm tới 30%. Tuy nhiên, Conakry thiếu nguồn lực tài chính và đang trong giai đoạn chuyển tiếp chính trị.
“Chính quyền muốn thấy dự án vận hành thực sự, vì đã quá mệt mỏi với những lời hứa”, Mamoudou Barry, Chủ tịch Công ty Đường sắt Xuyên Guinea (CTG) nói. Đây là đơn vị sẽ sở hữu và vận hành tuyến đường sắt đôi dài 650 km, cảng biển và nhà máy xử lý quặng.
Guinea tìm đến nhiều đối tác để triển khai dự án, nhưng Trung Quốc đóng vai trò then chốt. Dự án có vốn đầu tư gần bằng quy mô GDP của Guinea. Giới chức Guinea nói rằng phía Trung Quốc đưa ra đảm bảo về khả năng hoàn vốn tốt hơn. “Trung Quốc mua quặng sắt từ khắp nơi, không chỉ Guinea. Nhưng khi họ tham gia, họ mang theo 2 thứ: vốn và đầu ra tiêu thụ. Nhà mua hàng lớn nhất thế giới nắm cổ phần trong dự án của chúng tôi, nghĩa là chúng tôi biết sản phẩm sẽ bán đi đâu”, ông Barry nhấn mạnh.
Ba liên danh chia nhau khai thác các mỏ trọng điểm nhưng buộc phải hợp tác xây dựng hạ tầng chung để giảm thiểu tác động môi trường. Các doanh nghiệp Trung Quốc Baowu và Chinalco, cùng tập đoàn khai khoáng Rio Tinto (Anh–Australia), sẽ điều hành tổng thể dự án. Chính phủ Guinea giữ 15% cổ phần không bắt buộc góp vốn.
Tuyến đường sắt đôi dài 650 km – tương đương 1.300 km đường ray – sẽ định hình lại hoạt động xuất khẩu của Guinea, đi qua 9 thành phố từ Beyla ở phía đông đến Forécariah gần Conakry. Tuyến này có thể vận chuyển tới 160 triệu tấn hàng hóa mỗi năm, mang lại lợi ích lớn cho nông dân và các quốc gia không giáp biển lân cận.
Cảng mới có khả năng xuất khẩu 120 triệu tấn quặng sắt mỗi năm, trở thành một trong những cảng khai khoáng lớn nhất châu Phi. Trước đây, mỗi doanh nghiệp chỉ xuất khẩu dưới 10 triệu tấn/năm.
Giới chức cho biết dự án đã tạo 50.000 việc làm trong 3 năm qua và có thể tạo thêm 30.000 việc làm khi đi vào vận hành toàn bộ. Tuy nhiên, họ thừa nhận tính nhạy cảm chính trị xung quanh khai thác tài nguyên tại Guinea. “Guinea đang nổi bật nhờ Simandou. Sự ổn định của đất nước chắc chắn là yếu tố then chốt”, Bộ trưởng Kế hoạch Quốc gia và Hợp tác Quốc tế Ismael Nabé cho biết.
Tham khảo: East African, Zawya