Trang Indian Defence Review ngày 23/11 chia sẻ thông tin, sau hàng chục năm bị bỏ lỡ bởi những manh mối rời rạc, giới khoa học cuối cùng cũng xác nhận: Zealandia là lục địa thứ 8 của Trái đất, và 94% trong số đó đang nằm dưới hàng nghìn mét nước biển thuộc Thái Bình Dương.
Năm 2017, một nhóm các nhà địa chất thuộc GNS Science, Viện Nghiên cứu Hoàng gia New Zealand đã gây chấn động cộng đồng khoa học toàn cầu khi chính thức tuyên bố Zealandia là một lục địa, không phải một tiểu lục địa, cũng không phải một cao nguyên.
Ranh giới không gian của lục địa Zealandia - Ảnh: Geosociety
Zealandia đáp ứng bốn tiêu chí chính để phân loại lục địa: độ cao so với khu vực xung quanh, cấu trúc địa chất riêng biệt, diện tích xác định và lớp vỏ dày hơn đáy đại dương thông thường.
"Zealandia không chỉ là một tập hợp các mảnh vỡ lục địa", các tác giả viết. "Nó là một lục địa thống nhất, và nên được công nhận như vậy."
Cụ thể, Zealandia là một khối đất liền hoàn chỉnh với lớp vỏ lục địa, diện tích gần 5,5 triệu km2, lớn hơn Ấn Độ và bằng 2/3 diện tích của Australia; có cấu trúc kiến tạo và nguồn gốc địa chất có nguồn gốc từ Gondwana.
Phát hiện này không đến trong một khoảnh khắc bừng sáng, mà là kết quả của hàng thập kỷ gom nhặt dữ liệu mẫu đá, trầm tích, bản đồ trọng lực, địa hình đáy biển.
Tuy nhiên, việc chính thức công nhận " lục địa thứ tám " của Trái Đất lại đặt ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời: Tại sao nó lại chìm? Nó đã bị che giấu bao lâu? Và còn điều gì khác có thể nằm dưới đáy đại dương mà vẫn chưa được nhìn thấy?
Một lục địa chìm có kích thước bằng Ấn Độ vừa nổi lên trở lại - Nguồn: Shutterstock
Câu trả lời đã được nhóm chuyên gia GNS Science trả lời trong bài viết trên tạp chí GSA Today: Đó chính là độ sâu. Hơn 2km nước biển phủ lên bề mặt Zealandia khiến nó “tàng hình” đối với những phương pháp khảo sát truyền thống. Chỉ khi công nghệ vệ tinh, đo trọng lực và khoan biển sâu phát triển, hình dáng thật sự của lục địa này mới dần lộ diện.
Thậm chí, vỏ lục địa Zealandia còn mỏng bất thường, chỉ khoảng 20km, so với 30-45km của các lục địa khác. Điều này có thể lý giải vì sao nó bị nhấn chìm sau khi tách khỏi siêu lục địa Gondwana cách đây 85 triệu năm.
Sự tồn tại của một vùng đất rộng lớn ở phía nam không phải là ý tưởng mới. Từ năm 1642, nhà thám hiểm Abel Tasman đã đi tìm Terra Australis - “lục địa phương Nam” - và dù không phát hiện Zealandia, ông vô tình đi qua khu vực thuộc thềm lục địa chìm này.
Đến cuối thế kỷ 19, nhà tự nhiên học Scotland James Hector cũng từng nhận định New Zealand chỉ là phần nổi còn lại của một lục địa đã bị nhấn chìm. Nhưng phát hiện này chìm vào quên lãng suốt gần 100 năm.
Bản đồ đơn giản hóa các mảng kiến tạo và các lục địa trên Trái đất, bao gồm cả Zealandia - Ảnh: Geosociety
Mãi đến năm 1995, thuật ngữ “Zealandia” mới được nhà địa vật lý Mỹ Bruce Luyendyk đề xuất, mở đường cho nhiều cuộc nghiên cứu quy mô lớn hơn.
Động lực càng tăng lên khi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển cho phép New Zealand mở rộng vùng đặc quyền kinh tế nếu chứng minh được thềm lục địa liền kề.
Trong năm 2017, sáu mũi khoan từ tàu nghiên cứu của Chương trình Khám phá Đại dương Quốc tế (IODP) đã lấy lên những lõi trầm tích sâu hơn 1.250m. Bên trong là vi hóa thạch, phấn hoa, dấu tích môi trường biển nông, chứng minh Zealandia từng có thời kỳ nổi trên mặt nước và đủ điều kiện cho sự sống phát triển.
Hóa thạch khủng long - gồm sauropod và ankylosaur - được tìm thấy tại New Zealand và quần đảo Chatham cũng cho thấy ít nhất một phần của lục địa vẫn nằm trên mực nước biển sau khi tách khỏi Gondwana.
Tuy nhiên, thời điểm toàn bộ Zealandia chìm xuống vẫn còn là bí ẩn. Một số nhà khoa học cho rằng toàn bộ lục địa chìm cách đây 25 triệu năm, sau đó một số phần như New Zealand mới nổi lên trở lại nhờ hoạt động kiến tạo. Số khác lại tin rằng một phần Zealandia chưa bao giờ hoàn toàn biến mất dưới nước.