Hòn đá "vô danh" nằm ngay trước cửa suốt nhiều năm
Câu chuyện được báo El País và CGTN Europe ghi lại từ nhiều năm trước, một bà cụ ở làng Colți (tỉnh Buzău, đông nam Romania) tình cờ nhặt được một hòn đá đỏ trong lòng suối gần nhà. Thấy màu sắc lạ mắt, bà mang về đặt ngay cửa để chặn gió.
Những năm tháng sau đó, hòn đá trở thành một phần quen thuộc của căn nhà, nằm yên dưới bậc cửa, hứng mưa nắng, bị đẩy sang một bên mỗi khi ai đó bước qua. Cũng như nhiều thứ quá quen thuộc khác trong đời sống, chẳng ai để tâm xem nó thực sự là gì.
Một bà cụ ở Romania tình cờ nhặt được một hòn đá đỏ trong lòng suối gần nhà. (Ảnh: The Sun)
ScienceAlert cho biết, thậm chí khi nhà từng bị trộm đột nhập, những món đồ giá trị bị lấy đi, nhưng "cục đá thô đỏ" thì không. Kẻ trộm hoàn toàn không nhận ra rằng món đồ duy nhất họ bỏ lại mới chính là thứ đáng giá nhất trong nhà.
Chỉ đến khi bà lão qua đời vào năm 1991, người thân dọn dẹp lại căn nhà mới đặt câu hỏi: tại sao một hòn đá nặng gần 3,5 kg lại có màu sắc kỳ lạ đến vậy? Họ quyết định mang nó tới chuyên gia giám định và đó là lúc câu chuyện đổi hướng.
Kết luận gây chấn động: đây là khối hổ phách khổng lồ 38–70 triệu năm tuổi
Khi hòn đá được gửi tới Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Kraków (Ba Lan), các nhà khoa học nhanh chóng nhận ra tính chất đặc biệt của nó. Không phải đá suối thông thường, vật thể ấy chính là hổ phách cổ đại, nặng khoảng 3,3–3,5 kg và cũng là một trong những khối nguyên vẹn lớn nhất từng được phát hiện tại châu Âu.
Không phải đá suối thông thường, vật thể ấy chính là hổ phách cổ đại, nặng khoảng 3,3–3,5 kg. (Ảnh: The Sun)
Phân tích của các chuyên gia cho thấy khối vật chất này có tuổi đời ước tính từ 38 đến 70 triệu năm, thuộc nhóm hổ phách cổ đại hình thành từ cuối Kỷ Phấn Trắng. Màu đỏ sậm đặc trưng của nó trùng khớp với loại hổ phách rumanite là dạng hổ phách hiếm từng chỉ xuất hiện tại dãy Carpathian. Đặc biệt, mẫu vật sở hữu cấu trúc nguyên vẹn hiếm gặp, không nứt gãy, không pha tạp, khiến giá trị khoa học và trưng bày của nó càng trở nên vượt trội.
Giám đốc Bảo tàng tỉnh Buzău, ông Daniel Costache, gọi đây là "một khám phá có giá trị khoa học và bảo tồn đặc biệt", đủ để được xếp vào danh sách bảo vật quốc gia. Romania sau đó đã mua lại khối hổ phách và từ năm 2022 trưng bày nó tại chính vùng đất Colți là nơi nó từng được nhặt lên từ dòng suối nhỏ.
Giá trị ước tính được đưa ra ở thời điểm đó là khoảng 1 triệu euro, tương đương 1,1 triệu USD, tức là khoảng 28,6 tỷ đồng Việt Nam theo tỷ giá hiện tại.
Hổ phách – "cuốn phim đóng băng" của tự nhiên
Theo ScienceAlert và Phys, hổ phách là nhựa cây hóa thạch, được bảo tồn qua hàng chục triệu năm dưới áp lực của địa chất. Đối với giới cổ sinh vật học, hổ phách không đơn thuần là đá quý mà là "cỗ máy thời gian" chứa những mảnh ghép hoàn chỉnh nhất về hệ sinh thái cổ đại.
Hổ phách là nhựa cây hóa thạch, được bảo tồn qua hàng chục triệu năm dưới áp lực của địa chất. (Ảnh: Phys)
Trong nhiều khối hổ phách được phát hiện trên thế giới, các nhà khoa học đã tìm thấy vô số mẫu vật cổ đại được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Bên trong những lớp nhựa cây hóa thạch ấy có thể là côn trùng hàng chục triệu năm tuổi, giữ trọn cấu trúc tinh vi đến mức soi kính hiển vi vẫn thấy rõ từng chi tiết. Không chỉ vậy, hổ phách còn lưu giữ phấn hoa, sợi nấm, bọt khí, cùng mảnh thực vật và dấu vết vi sinh vật vốn là những dữ liệu quý giúp tái dựng môi trường cổ sinh. Thậm chí, một số mẫu đặc biệt còn chứa mô mềm hiếm gặp, điều gần như không thể bảo tồn trong điều kiện tự nhiên thông thường.
Bên trong những lớp nhựa cây hóa thạch ấy có thể là côn trùng hàng chục triệu năm tuổi, giữ trọn cấu trúc tinh vi đến mức soi kính hiển vi vẫn thấy rõ từng chi tiết. (Ảnh: Phys)
Những mẫu vật này cho phép tái hiện thảm thực vật, khí hậu và chuỗi thức ăn thời tiền sử. Một số nghiên cứu gần đây tại Ecuador, Đức, Anh và Nam Cực còn cho thấy hổ phách có thể lưu giữ bằng chứng về rừng nhiệt đới từng tồn tại ở nơi hiện nay băng tuyết bao phủ.
Khối hổ phách ở Romania tuy không chứa mẫu côn trùng rõ nét, nhưng kích thước và độ nguyên trạng khiến nó trở thành tài liệu địa chất quý, đặc biệt vì rumanite là nhóm hổ phách ít được nghiên cứu hơn so với hổ phách Baltic nổi tiếng.
Di sản bị lãng quên và hành trình trở lại ánh sáng
Colți từng là vùng khai thác hổ phách lớn của Romania từ thập niên 1920. Hổ phách đỏ ở đây được dùng để chế tác trang sức, đồ nghệ thuật và được đưa đi triển lãm khắp châu Âu. Nhưng khi các mỏ khép lại vào cuối thế kỷ 20, kiến thức về rumanite dần biến mất khỏi cộng đồng địa phương.
Chính sự lãng quên này khiến hòn đá của bà cụ không ai nhận ra giá trị. Nó trở thành vật dụng bình thường nhất trong nhà cho đến khi khoa học tìm thấy câu trả lời.
Trong nhiều khối hổ phách được phát hiện trên thế giới, các nhà khoa học đã tìm thấy vô số mẫu vật cổ đại được bảo tồn gần như nguyên vẹn. (Ảnh: Phys)
Ngày hôm nay, khối hổ phách từng bị dẫm lên ngoài cửa đã bước vào bảo tàng với danh xưng "bảo vật quốc gia Romania". Hành trình từ vật dụng bình thường đến báu vật triệu đô khiến nhiều người không khỏi suy nghĩ: trong thế giới đầy ắp những điều quen thuộc này, có bao nhiêu thứ ta đang bỏ qua mà không biết rằng chúng mang trong mình câu chuyện của hàng chục triệu năm lịch sử?
Một hòn đá chặn cửa đã trả lời điều đó theo cách ngoạn mục nhất.