Lý do ngày càng nhiều trẻ em bị viêm da cơ địa, dị ứng thức ăn...

Đây là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch đối với các chất vô hại từ môi trường, gọi là dị nguyên, dẫn đến các triệu chứng từ nhẹ như ngứa ngáy đến nặng như sốc phản vệ.

Dù không phải bệnh lý nguy hiểm tức thời, dị ứng ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển, chất lượng sống của trẻ và tạo áp lực không nhỏ lên gia đình.

Cánh tay nổi đầy vết dị ứng của một bé gái (Ảnh minh họa: Getty).

"Chuỗi domino" các bệnh lý dị ứng và cách phòng ngừa

Tiến trình dị ứng ở trẻ em là chuỗi tiến triển tự nhiên theo lứa tuổi và cơ chế sinh học, bắt đầu từ tổn thương da và dẫn đến các bệnh hô hấp. BSCK2 Hoàng Quốc Tưởng mô tả đây như "chuỗi domino", với viêm da cơ địa làm mắt xích đầu tiên. Nếu không kiểm soát sẽ lan sang dị ứng thức ăn, viêm mũi dị ứng và hen suyễn.

Theo tiến trình dị ứng, trẻ thường khởi phát bệnh từ viêm da cơ địa trong những năm đầu đời. Khi lớn hơn, trẻ có thể mắc thêm dị ứng thức ăn, phổ biến nhất là trứng, đậu phộng, sữa, hải sản. Các nghiên cứu cho thấy những trẻ bị viêm da cơ địa sớm có nguy cơ dị ứng thức ăn gấp 6 lần so với nhóm trẻ bình thường.

Vào giai đoạn trẻ đi học, quá trình dị ứng có thể chuyển sang đường hô hấp với các bệnh như viêm mũi dị ứng và hen suyễn. Hai bệnh lý này có mối liên hệ mật thiết: kiểm soát tốt viêm mũi dị ứng giúp cải thiện kiểm soát hen và ngược lại.

Không chỉ vậy, trẻ có thể mắc “dị ứng kép”, nghĩa là đồng thời có nhiều bệnh dị ứng cùng lúc. Nếu không được can thiệp sớm ở giai đoạn đầu, tình trạng dị ứng sẽ ngày càng nặng hơn và khó kiểm soát về sau.

Theo bác sĩ Tưởng, ngăn ngừa tiến trình dị ứng hoàn toàn là điều chưa thể thực hiện được. Tuy nhiên, một số biện pháp can thiệp sớm từ giai đoạn mang thai đến khi trẻ lớn hơn cũng được chứng minh mang lại hiệu quả trong giảm nguy cơ và hạn chế mức độ bệnh. 

Các nghiên cứu cho thấy chế độ ăn Địa Trung Hải hoặc chế độ ăn giàu rau củ, thực phẩm tươi của mẹ giúp giảm nguy cơ viêm mũi dị ứng và hen suyễn ở trẻ 4 tuổi. Ngược lại, chế độ ăn phương Tây với thực phẩm siêu chế biến hoặc được nấu chín dưới nhiệt độ cao làm tăng nguy cơ dị ứng ở trẻ.

Theo đó, cả mẹ và bé nên ăn đa dạng các loại thực phẩm, hạn chế thực phẩm siêu chế biến và ưu tiên chế biến đồ ăn tại nhà để giảm/hạn chế nguy cơ dị ứng.

Trẻ nên được sinh thường, bú mẹ hoàn toàn, tránh lạm dụng kháng sinh. Bé cũng nên được tiếp xúc với các dị nguyên (thú cưng, thực phẩm...) để tăng khả năng miễn dịch.

Vì viêm da cơ địa là bước khởi đầu của tiến trình dị ứng, việc chăm sóc da sớm, đặc biệt ở trẻ có tiền sử gia đình, cũng mang lại hiệu quả đáng kể. Bác sĩ dẫn chứng một số nghiên cứu gần đây cho thấy dưỡng ẩm hằng ngày ngay từ sơ sinh có thể giảm nguy cơ viêm da cơ địa 30-50%.

Một số nghiên cứu cũng ghi nhận việc sử dụng probiotic có thể giảm nguy cơ viêm da cơ địa, dù bằng chứng chưa đủ mạnh để khuyến cáo rộng rãi.

Với trẻ đã mắc dị ứng đường hô hấp, việc kiểm soát song song viêm mũi dị ứng và hen suyễn là cần thiết. Điều trị tốt một bệnh sẽ giúp cải thiện bệnh còn lại.