“Thuần điện” từng là lời hứa hẹn mang tính biểu tượng của ngành ô tô: ai lên lộ trình sớm hơn, người đó sẽ chiếm lợi thế. Tuy nhiên, bước sang năm 2024–2025, ngày càng nhiều hãng xe quốc tế chuyển sang chiến lược “đa lộ trình” (multi-pathway) — tức không tất tay cho xe điện EV, mà đi song song nhiều hệ truyền động, chẳng hạn như hybrid, plug-in hybrid,...
Vì sao “đa lộ trình” trở thành lựa chọn thực dụng?
Điểm chung trong các tuyên bố điều chỉnh chiến lược là tốc độ chấp nhận EV không đi theo đường thẳng. Reuters ghi nhận các hãng xe đang đối diện đồng thời 3 áp lực: giá EV còn cao, hạ tầng sạc chưa đồng đều, và nhu cầu có dấu hiệu chững lại ở một số thị trường, khiến kế hoạch đầu tư phải cân nhắc nương theo cầu thay vì chạy theo mục tiêu tham vọng.
Bên cạnh thị trường, rủi ro chính sách cũng là biến số lớn. Cuối 2025, Reuters nhắc đến một bối cảnh “reset” diễn ra tại thị trường Mỹ và châu Âu, nơi những thay đổi trong mục tiêu điện hoá buộc các hãng phải “để ngỏ cửa” cho hybrid và các giải pháp chuyển tiếp.
Nhiều hãng ô tô lừng danh như Ford, GM, Stellantis và các nhà sản xuất truyền thống đang âm thầm quay trở lại với xăng dầu — hoặc ít nhất là cân bằng lại giữa xe điện và xe động cơ đốt trong. Nguyên nhân là bởi họ đã cảm nhận rõ áp lực từ chi phí, thuế quan, giá pin và sự cạnh tranh “giá rẻ Trung Quốc”.
Đòn bẩy đầu tiên khiến các hãng ô tô phải suy nghĩ lại là việc giảm nhiệt của doanh số EV – nhất là ở các thị trường trọng yếu như Mỹ, nơi các khoản trợ giá thuế liên bang 7.500 USD vừa chấm dứt. Reuters dẫn lời nhiều lãnh đạo ngành xe cho rằng doanh số EV có thể sụt tới 50% khi không còn hỗ trợ thuế từ chính phủ.
Với chi phí pin, chi phí đầu tư hạ tầng sạc và chi phí bảo hành cao, EV vẫn chưa thể đạt mức lợi nhuận ổn định bằng các mẫu SUV và xe hiệu suất cao chạy xăng. Điều này khiến các hãng “cây đa, cây đề” – những hãng vốn sở hữu nền tảng sản xuất động cơ đốt trong lâu năm – cảm thấy rằng họ không thể vứt bỏ dòng xe xăng ngay lập tức mà không gây ra đứt gãy tài chính.
Thứ hai là áp lực thuế quan lên xe điện, vốn đang ngày càng trở thành nỗi lo lớn của các hãng phương Tây. Chính phủ Mỹ đã áp thuế 100% đối với EV Trung Quốc nhập khẩu, trong khi Liên minh châu Âu xem xét và triển khai các biện pháp chống trợ cấp đối với ô tô điện Trung Quốc. Kết quả là, EV giá rẻ từ Trung Quốc khó tiếp cận thị trường Mỹ, và tại châu Âu, nhiều hãng buộc phải tái thiết dây chuyền sản xuất để né thuế.
Thứ ba, EV rẻ không có nghĩa là EV dễ sinh lời. Trung Quốc dẫn đầu thế giới về sản lượng và xuất khẩu EV, nhờ chuỗi cung ứng pin và vật liệu ô tô mạnh, ưu thế quy mô sản xuất, trợ cấp chính phủ và chi phí lao động thấp hơn. Tuy nhiên, để tiếp cận thị trường quốc tế, chúng phải chịu thuế cao và đôi khi tiếp cận hạn chế, khiến lợi thế chi phí bị giảm thiểu. Điều này tạo khoảng trống để các hãng xe truyền thống khai thác lại xe xăng, xe hybrid như một lựa chọn “an toàn hơn”.
Nguyên nhân thứ tư nằm ở yếu tố tâm lý và kỳ vọng thị trường. Chính sách môi trường, lộ trình cấm bán xe mới chạy xăng (ví dụ lệnh cấm xe xăng mới từ 2035 tại EU) đã thúc đẩy các hãng tăng tốc chuyển sang EV. Nhưng khi các chính phủ bắt đầu cân nhắc trì hoãn các cam kết này hoặc điều chỉnh quy định, thị trường EV mất đi sự thúc đẩy rõ rệt. Bên cạnh đó, khách hàng ở các thị trường như Mỹ vẫn chần chừ do lo ngại về phạm vi hoạt động, hạ tầng sạc, chi phí thay pin, lạm phát,...
Câu chuyện nhãn tiền có lẽ phải kể đến Ford. Tờ Financial Times mới đây cho hay hãng này đã buộc phải thừa nhận một thực tế cay đắng khi quá trình điện hóa mà hãng theo đuổi suốt nhiều năm qua đã đi chệch khỏi quỹ đạo kinh tế. Việc Ford Motor công bố khoản chi phí trước thuế (pre-tax charge) khổng lồ 19,5 tỷ USD là một dấu hiệu rõ ràng và tàn khốc về sự kết thúc của “cơn sốt” xe điện (EV) tại Mỹ.
Khoản tổn thất này được Ford ghi nhận chủ yếu do phải cắt giảm và tinh gọn tài sản trong mảng EV (Asset Writedowns/Impairments) liên quan đến việc rút lui khỏi các dự án như liên doanh hay nhà máy pin. Đây không chỉ là một con số kỹ thuật kế toán mà còn là sự thừa nhận công khai rằng công ty đã đặt cược sai lầm vào tốc độ và quy mô của cuộc cách mạng điện hóa.
“Thay vì tiếp tục chi thêm hàng tỷ USD cho các mẫu EV cỡ lớn vốn nay không còn con đường dẫn tới lợi nhuận, chúng tôi đang phân bổ số tiền đó vào những lĩnh vực có tỷ suất sinh lời cao hơn”, ông Andrew Frick, người đứng đầu mảng động cơ xăng và xe điện của Ford, phát biểu.
Không mẫu xe nào thể hiện rõ thất bại này hơn F-150 Lightning. Từng được quảng bá là xe bán tải của tương lai, phiên bản điện của dòng xe bán chạy nhất nước Mỹ lại trở thành gánh nặng. Doanh số Lightning giảm tới 72% so với cùng kỳ, cho thấy người tiêu dùng Mỹ vẫn chưa sẵn sàng đánh đổi giá cao và nỗi lo về tầm hoạt động để lấy công nghệ điện thuần.
Chi phí pin cao khiến những chiếc bán tải điện cỡ lớn gần như không có con đường lợi nhuận, điều mà chính ban lãnh đạo Ford thừa nhận. Khi ưu đãi thuế 7.500 USD cho EV bị rút lại, thị trường lập tức phản ứng: số liệu của Cox Automotive cho thấy doanh số EV tăng vọt trong tháng 9, nhưng sau đó lao dốc 49% trong tháng kế tiếp.
Có thể nói chiến lược quay lại xe xăng không hẳn là phủ nhận tương lai điện khí hóa, mà là một cách ứng xử linh hoạt trong bối cảnh bất ổn chuyển đổi. Các hãng không muốn đặt “tất tay” vào EV để rồi bị tổn thất nặng nề nếu thị trường đảo chiều. Thay vào đó, họ chọn vừa tiếp tục đầu tư EV, vừa củng cố và tinh chỉnh các dòng hybrid hay động cơ xăng thế hệ mới, tăng hiệu suất, giảm nhiên liệu và khí thải, để khi EV lên ngôi thực sự, họ vẫn còn chỗ đứng.
Theo Wired, nhiều hãng hàng đầu như Toyota, Nissan, Mercedes-Benz, Ford… cũng đã hủy hoặc trì hoãn các dự án EV lớn do chi phí sản xuất cao, nhu cầu suy giảm và chính sách thuế chưa ổn định. Thay vào đó, họ chọn hybrid như một hướng đi an toàn và ổn định hơn.
“Ngành công nghiệp ô tô không hoạt động theo kiểu bạn chỉ cần bật công tắc và mọi thứ sẽ thay đổi. Xe hybrid chính là bước đệm để thị trường đại chúng tiến tới xe điện”, Jeff Schuster, phó chủ tịch điều hành ô tô của GlobalData cho biết.
Có thể thấy xe hybrid, từng bị xem là “hàng chờ” trong làn sóng điện hóa ô tô, giờ đây bứt phá trở thành hiện tượng toàn cầu và được chào đón nồng nhiệt. Khi ngành xe điện thuần (EV) đối mặt với tình trạng giá cao, hạn chế hạ tầng sạc và nỗi lo về phạm vi hoạt động, tính kinh tế, độ tin cậy và linh hoạt của xe hybrid khiến chúng trở thành lựa chọn thực dụng, hiệu quả và nghiêm túc.
Theo Le Monde, tốc độ tăng trưởng của xe hybrid đã vượt cả các dạng xe mới khác nhờ công nghệ ngày càng tinh vi cùng mức giá dễ chịu. Doanh số bán hybrid tăng 50% chỉ trong hai tháng đầu năm tại Mỹ, vượt xa tốc độ tăng trưởng của EV thuần. Sự thay đổi không chỉ là xu hướng mà cho thấy nhu cầu thực tế của người tiêu dùng: xe tiết kiệm nhiên liệu, thân thiện môi trường, nhưng không gây ra áp lực khi đi xa.
Minh chứng tiêu biểu nhất là Toyota – hãng tiên phong cho cuộc cách mạng hybrid. Theo Reuters, tỷ lệ hybrid trong doanh số của Toyota đã tăng từ 9% năm 2018 lên đến 37% tính đến giữa năm 2024. Hãng này hiện đang lên kế hoạch từng bước chuyển một phần, sau đó là toàn bộ dòng sản phẩm Toyota và Lexus sang hybrid sau khi coi đây là cầu nối chuyển đổi khí thải, giúp giảm lệ thuộc vào EV trong thời điểm hạ tầng sạc còn chưa hoàn thiện.
David Christ, giám đốc bán hàng và tiếp thị của Toyota tại Bắc Mỹ, chia sẻ với Reuters: “Trong tương lai, chúng tôi dự định sẽ đánh giá từng dòng xe một xem liệu việc chuyển sang xe hybrid hoàn toàn có hợp lý không”.
Theo các giám đốc điều hành và chuyên gia trong ngành, chiến lược hybrid sẽ mang lại cho Toyota những lợi thế độc đáo trong việc tuân thủ các hạn chế phát thải carbon ngày càng nghiêm ngặt của Mỹ. Khi nước này hạ thấp giới hạn ô nhiễm theo các quy định được công bố vào tháng 3, doanh số bán xe hybrid bùng nổ có thể giúp hãng sản xuất ô tô này tiết kiệm hàng tỷ USD tiền phạt và chi phí theo quy định trong khi vẫn có thêm thời gian để phát triển xe điện hoặc các loại xe không phát thải khác.
Theo: The NY Times, Reuters, WSJ