21/12/2025 14:00

Cuộc chiến trường kỳ chống ung thư - Kỳ 7: Vắc xin dành riêng cho một bệnh nhân

Ông Janusz Racz (68 tuổi) là chuyên gia về trí tuệ nhân tạo (AI) người gốc Ba Lan cư trú ở London (Anh) được 10 năm. Ông có ba con và sáu cháu. Cách đây hai năm, ông thấy khó thở.

Bác sĩ cứ tưởng ông mắc bệnh hen suyễn nên cho thuốc hít. Đến tháng 5-2024, sau khi chụp CT đại tràng họ phát hiện phổi phải của ông có vấn đề.

Thử nghiệm lâm sàng LuCa-MERIT-1

Kết quả chẩn đoán sau đó cho thấy ông mắc bệnh Cuộc chiến trường kỳ chống ung thư - Kỳ 5: Lấy thân mình thử vi rút chống ung thưCuộc chiến trường kỳ chống ung thư - Kỳ 4: Phép màu cho người ung thư giai đoạn cuốiCuộc chiến trường kỳ chống ung thư - Kỳ 3: Thử nghiệm liệu pháp nhắm trúng đích

Ông kể: "Bác sĩ giải thích hoạt động của vắc xin và sự khác biệt của vắc xin với phương pháp mà tôi vừa điều trị xong với hy vọng vắc xin sẽ ngăn chặn ung thư tái phát". Ông bộc bạch: "Hóa trị rất mệt, tôi không muốn chịu thêm lần nữa".

Ông Janusz Racz đã trở thành người đầu tiên ở Anh tham gia cuộc thử nghiệm lâm sàng vắc xin BNT116. Cuối tháng 8-2024 ông được tiêm sáu mũi cách nhau khoảng năm phút tại Trung tâm nghiên cứu lâm sàng Bệnh viện Đại học London. Sau đó mỗi tuần ông được tiêm vắc xin trong suốt sáu tuần liên tiếp rồi mỗi ba tuần trong thời gian tổng cộng 54 tuần.

Ông chia sẻ với Hãng tin PA Media rằng nghề nghiệp của ông là lý do chính thúc đẩy ông tham gia thử nghiệm vắc xin.

Ông bộc bạch: "Tôi cũng là nhà khoa học và tôi hiểu tiến bộ khoa học - đặc biệt trong y học quan trọng ở việc mọi người tham gia các nghiên cứu như thế này".

Ông giải thích thêm: "Điều này rất có lợi cho tôi bởi đây là một phương pháp mới chưa từng áp dụng cho các bệnh nhân khác và có thể giúp tôi thoát khỏi bệnh ung thư... Phương pháp này được thực hiện trên thế giới càng nhanh thì càng thêm nhiều người được cứu sống".

Vắc xin thử nghiệm BNT116 do Công ty công nghệ sinh học BioNTech của Đức sản xuất.

Cuộc thử nghiệm lâm sàng này mang tên LuCa-MERIT-1 là thử nghiệm giai đoạn 1 nơi con người. Thử nghiệm được triển khai ở 34 địa điểm nghiên cứu tại bảy quốc gia gồm Anh, Mỹ, Đức, Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Lan và Hungary. Tổng cộng khoảng 130 bệnh nhân tham gia thử nghiệm.

Họ mắc ung thư nhiều giai đoạn, từ giai đoạn sớm trước phẫu thuật hoặc xạ trị cho tới giai đoạn cuối (giai đoạn 4) hoặc ung thư tái phát.

Song song tiêm vắc xin BNT116, họ còn được điều trị kết hợp các phương pháp điều trị khác như thuốc miễn dịch cemiplimab, các loại thuốc hóa trị docetaxel, carboplatin và paclitaxel.

Mục đích thử nghiệm nhằm xác định thông số an toàn và liều lượng an toàn của vắc xin BNT116 theo liệu pháp đơn trị (sử dụng duy nhất vắc xin) cũng như khi kết hợp BNT116 với các phương pháp hóa trị hay liệu pháp miễn dịch đã được chỉ định đối với bệnh ung thư phổi không phải tế bào nhỏ để xem BNT116 có phối hợp chống khối u hay không.

Vắc xin BNT116 được bào chế dựa trên công nghệ ARNm (ARN thông tin), công nghệ tương tự vắc xin Covid-19. Mỗi mũi tiêm có chứa các chuỗi ARN khác nhau.

Điểm đặc biệt của BNT116 là vắc xin cá nhân hóa, tức vắc xin được tùy chỉnh cho từng loại ung thư cụ thể của từng bệnh nhân.

Đầu tiên là phân tích di truyền khối u của bệnh nhân để xác định kháng nguyên đặc hiệu hiện diện trên bề mặt tế bào ung thư (neoantigen). Kế đến vắc xin sẽ "dạy" cho hệ miễn dịch nhận diện kháng nguyên đặc hiệu, sau đó tấn công và ngăn chặn tế bào ung thư lây lan.

GS Siow Ming Lee - bác sĩ cố vấn ung thư tại Quỹ tín thác Dịch vụ y tế quốc gia (NHS), đơn vị dẫn đầu thử nghiệm vắc xin BNT116 ở Anh, nhận xét: "Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới đầy thú vị của các thử nghiệm lâm sàng về liệu pháp miễn dịch dựa trên ARNm để nghiên cứu điều trị ung thư phổi.

Phương pháp này rất đơn giản. Chúng ta chọn các kháng nguyên đặc hiệu trong tế bào ung thư, sau đó nhắm mục tiêu vào chúng.

Chúng tôi hy vọng phương pháp điều trị bổ sung này sẽ ngăn chặn ung thư tái phát bởi thông thường nhiều bệnh nhân ung thư phổi ngay cả sau phẫu thuật và xạ trị vẫn có khả năng bị tái phát".

Ông nhấn mạnh: "Hiện chúng ta đã biết khoảng 20-30% [bệnh nhân] sống sót ở giai đoạn 4 nhờ liệu pháp miễn dịch và giờ chúng tôi muốn cải thiện tỉ lệ sống sót. Vì vậy chúng tôi hy vọng vắc xin ARNm này kết hợp với liệu pháp miễn dịch sẽ mang lại hiệu quả vượt trội. Chúng tôi hy vọng sẽ tiến tới giai đoạn 2, giai đoạn 3, sau đó hy vọng vắc xin sẽ trở thành tiêu chuẩn điều trị trên toàn thế giới và cứu sống nhiều bệnh nhân ung thư phổi hơn".

Trang web Oncology Times (Mỹ) ghi nhận ung thư phổi là nguyên nhân gây tử vong do ung thư hàng đầu thế giới, chiếm khoảng 1,8 triệu ca tử vong mỗi năm. Tỉ lệ sống sót ở những người mắc bệnh trong giai đoạn tiến triển (khối u đã di căn) đặc biệt thấp. Do đó các nhà nghiên cứu hy vọng thử nghiệm lâm sàng LuCa-MERIT-1 nêu trên có tiềm năng đột phá với khả năng cứu sống thêm nhiều bệnh nhân mắc ung thư phổi.

Trang web của Diễn đàn Kinh tế thế giới đánh giá thử nghiệm lâm sàng LuCa-MERIT-1 là thử nghiệm vắc xin ung thư cá nhân hóa đầu tiên trên thế giới. Thử nghiệm không chỉ mang tính đột phá trong y học mà còn vì tương lai của hàng trăm triệu người ở thế kỷ 21. Dự báo với vắc xin ung thư này đến năm 2030 sẽ có 10.000 người được điều trị ung thư theo yêu cầu tại Dịch vụ Y tế quốc gia vương quốc Anh.

Theo trang Lung Cancers Today (Mỹ), vào cuối tháng 4-2025 TS BS Rafal Dziadziuszko ở Đại học Y Gdansk (Ba Lan) đã trình bày kết quả sơ bộ của cuộc thử nghiệm LuCa-MERIT-1 giai đoạn 1 tại hội nghị thường niên năm 2025 của Hiệp hội Nghiên cứu ung thư Mỹ tại Chicago (Mỹ).

Theo kết quả thử nghiệm, vắc xin ung thư BNT116 theo công nghệ ARNm kết hợp với thuốc cemiplimab (liệu pháp miễn dịch dùng kháng thể đơn dòng) đã cho thấy hoạt tính chống khối u đầy hứa hẹn nơi bệnh nhân ung thư phổi không phải tế bào nhỏ (NSCLC) tiến triển. Vắc xin BNT116 có mức độ an toàn thuận lợi cho dù sử dụng riêng lẻ hay kết hợp với cemiplimab.

Phương pháp điều trị ung thư tiên tiến nhất là sử dụng vắc xin. Song đến nay số vắc xin ung thư được phê duyệt chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vắc xin ung thư mang đến lợi ích gì và gặp thách thức như thế nào?

Cuộc chiến trường kỳ chống ung thư - Kỳ 6: Hỗ trợ điều trị ung thư bằng y học cổ truyền

Nhiều loại thuốc tây phát sinh tác dụng phụ như mệt mỏi, tiêu chảy, táo bón, mất ngủ, nôn mửa, thiếu máu, rụng tóc, thay đổi huyết áp.