Sự sụp đổ của 'huyền thoại' robot hút bụi

Một mẫu robot hút bụi thuộc dòng Roomba của iRobot. Ảnh: Bloomberg.

iRobot, cái tên tiên phong trong lĩnh vực robot hút bụi của Mỹ, vừa nộp đơn xin phá sản để chuyển giao kiểm soát cho Picea Robotics, đối tác sản xuất của công ty tại Trung Quốc.

Với nhiều người, dòng sản phẩm Roomba của iRobot là biểu tượng ban đầu của robot hút bụi. Tuy nhiên theo đồng sáng lập và cựu CEO Colin Angle, quy định từ chính phủ Mỹ và châu Âu là một trong những lý do khiến công ty sụp đổ nhanh chóng.

Theo The Verge, các chính sách chống độc quyền, dựa dẫm nhiều vào bằng sáng chế khiến iRobot hụt hơi trước loạt đối thủ non trẻ.

Những thành công đầu tiên

iRobot thành lập năm 1990 bởi các nhà nghiên cứu tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT), gồm Angle, Helen Greiner và Rodney Brooks, khởi đầu với tư cách xây dựng nền tảng robot bằng AI. Tuy có ý tưởng chế tạo robot dọn dẹp nhà cửa, mục tiêu này không đơn giản.

Theo Angle, ông và cộng sự trau dồi chuyên môn thông qua hợp tác chính phủ. iRobot nhận tài trợ để phát triển robot phục vụ thám hiểm không gian, dò mìn, xử lý bom, tìm kiếm và cứu hộ, chẳng hạn như robot PackBot dùng trong cứu hộ sau vụ khủng bố 11/9 và quân sự.

Năm 1999, iRobot mới đủ tiền nghiên cứu sản phẩm dọn dẹp nhà cửa. Cùng với Joe Jones, nhóm kỹ sư của iRobot phát triển robot hút bụi đầu tiên mang tên Roomba. Sản phẩm ra mắt năm 2002 với giá 200 USD, phân phối tại các chuỗi bán lẻ như Brookstone.

"Ngay sau khi ra mắt, tôi nhận cuộc gọi từ Pam, khách hàng tại Brookstone. Người này hỏi có thể sản xuất thêm bao nhiêu robot. Đó là lúc tôi nhận thấy điều đặc biệt sắp đến", Angle chia sẻ với The Verge.

Colin Angle, đồng sáng lập kiêm cựu CEO iRobot. Ảnh: iRobot.

Roomba là robot hút bụi đầu tiên do Mỹ sản xuất và thứ 2 trên toàn cầu, sau Trilobite của Electrolux. Thiết bị đơn giản dùng bánh xe di chuyển quanh nhà, hút bụi trên sàn, có cảm biến tránh va chạm.

iRobot tiếp tục phát triển mảng sản phẩm tiêu dùng với Dirt Dog, robot chuyên hút bụi trong cửa hàng, các phiên bản Looj và Verro dùng để làm sạch máng xối, hồ bơi.

Năm 2005, iRobot niêm yết cổ phiếu với vốn hóa thị trường 100 triệu USD, bán mảng robot an ninh và mở rộng sang robot cắt cỏ, ra mắt dòng Terra năm 2019.

Vài năm sau, công ty mua lại hãng máy lọc không khí Aeris với giá khoảng 70 triệu USD. Dù vậy, dòng Terra chưa từng bán ra thị trường. Aeris cũng không thể tạo dấu ấn trên thị trường máy lọc không khí do Dyson thống trị.

Trong khi iRobot loay hoay với mảng kinh doanh mới, các đối thủ như Ecovacs, Roborock, Neato, Dyson, SharkNinja dần thâm nhập thị trường robot hút bụi. iRobot phản ứng bằng cách tận dụng kho bằng sáng chế đồ sộ, trong đó có công nghệ bàn chải lăn kép để chặn đứng đối thủ, tuy nhiều bằng sáng chế quan trọng sắp hết hạn.

Bị loại khỏi cuộc chơi

Giới phân tích nhận định iRobot không ngủ quên trên chiến thắng. Năm 2015, hãng tích hợp Wi-Fi lên robot hút bụi, phát triển app điều khiển trên smartphone, trang bị cảm biến nhận diện, né tránh đồ vật trong nhà. Dù vậy, sản phẩm của công ty ngày càng đắt.

Năm 2018, iRobot ra mắt Roomba i7 với giá gần 1.000 USD. Thiết bị có thể lập bản đồ nhà, ghi nhớ để dọn dẹp các phòng cụ thể, thậm chí tự đổ thùng chứa bụi. Trên thực tế, i7 là đỉnh cao của iRobot, giúp công ty đạt 88% thị phần.

Roborock đến từ Trung Quốc, đối thủ lớn nhất của iRobot, gia nhập thị trường Mỹ năm 2018 sau sự xuất hiện của Ecovacs cùng một số hãng khác. Đến 2022, thị phần iRobot giảm còn 30%.

Hãng bán được 40 triệu robot, trong đó 23,4 triệu chiếc tại châu Mỹ và châu Âu trong năm 2021. Dù vậy, cánh cửa thất bại dần ập đến.

Năm 2024, Roborock là hãng robot hút bụi bán chạy nhất thế giới, vượt qua iRobot. Ảnh: The Verge.

"Chúng tôi đã thành công khi vượt trội đối thủ cạnh tranh trong 17 năm. Giờ đây, chúng tôi chịu áp lực lớn từ các đối thủ Trung Quốc.

Họ có lợi thế nhất định từ nguồn tiếp cận vốn, hỗ trợ từ chính phủ và thị trường khép kín. Trung Quốc là thị trường lớn nhất thế giới về robot hút bụi, và chúng tôi bị loại khỏi cuộc chơi", Angle nhấn mạnh.

Tuy doanh số iRobot tăng mạnh trong thời kỳ Covid-19, thách thức từ chuỗi cung ứng và thuế quan năm 2018 của ông Donald Trump khiến công ty phải tạm tăng giá, tạo cơ hội cho đối thủ. Đến 2022, doanh thu iRobot giảm còn 1,18 tỷ USD, sau đó còn 891 triệu USD năm 2023, lỗ 285 triệu USD.

Quyết định sai lầm

Giới phân tích nhận định iRobot không đổi mới đủ nhanh, chẳng hạn như chậm trễ trong việc chuyển công nghệ điều hướng, lập bản đồ từ camera vSLAM sang cảm biến LiDAR như đối thủ. Công ty cũng quá chậm trong áp dụng mô hình robot hút bụi kết hợp lau sàn.

"Chúng tôi đã sai. Người dùng có quyền lựa chọn, chúng tôi đã chậm trễ trong việc cung cấp những thứ họ muốn: sự tiện lợi của robot lau nhà kết hợp hút bụi trong một thiết bị", Angle chia sẻ với The Verge.

Dù vậy, ông vẫn kiên định với công nghệ camera của iRobot. Sau khi Angle rời đi, Gary Cohen tiếp quản vị trí CEO và chuyển sang hệ thống LiDAR. Tuy vậy, Angle không đồng tình với quyết định trên.

"Trang bị LiDAR cho robot hút bụi là sai lầm. Đây không phải thiếu đổi mới, nhưng chúng tôi quyết định không áp dụng bởi nó khiến robot dễ hỏng, hạn chế tính hữu dụng", đồng sáng lập iRobot nhấn mạnh.

Tầm nhìn ban đầu của Angle với Roomba là tạo ra robot gia đình hiểu được ngôi nhà, làm tốt công việc. Do đó, robot cần nhìn thấy ngôi nhà.

"Việc chế tạo robot biết quan tâm, biết khi nào bỏ sót vị trí và quay lại để hoàn thành công việc đòi hỏi mức độ thông minh và nhận thức nhất định, điều mà không một công nghệ LiDAR nào làm được", ông chia sẻ.

Roborock Roomba i7 Plus. Ảnh: The Verge.

Những đánh giá cho thấy robot hút bụi trang bị camera vẫn hoạt động hiệu quả. Nhiều hãng còn kết hợp LiDAR cùng camera trên các dòng cao cấp, dùng thêm AI để nhận diện bụi và vật thể tốt hơn.

Robot hút bụi thông minh cũng là tầm nhìn của iRobot, dẫn đến việc Amazon đề nghị mua lại công ty với giá 1,7 tỷ USD. Dù vậy, thương vụ gây lo ngại về quyền riêng tư và độc quyền bởi Amazon đang thống trị thị trường bán lẻ.

Sự bế tắc khiến thương vụ Amazon mua lại iRobot đổ vỡ năm 2024. Theo Angle, đó là một trong những lý do giết chết iRobot.

Sau khi thương vụ đổ bể, Angle rời vị trí CEO. iRobot chiêu mộ Cohen, đóng tất cả dự án phụ và cắt giảm 31% lực lượng lao động. Đến cuối năm 2024, doanh thu công ty giảm gần 50%.

Tháng 3 năm nay, iRobot ra mắt robot mới nhưng rất khác khi sử dụng hệ thống điều hướng LiDAR, kết hợp hút bụi với lau sàn, hoàn toàn không nổi bật so với đối thủ. Một ngày sau, công ty cảnh báo nhà đầu tư về khả năng phá sản. Điều đó thành sự thật sau 9 tháng.

"Kể cả khi iRobot thoát khỏi tình cảnh phá sản theo kế hoạch, đó sẽ là công ty rất khác", Angle nhấn mạnh. Ông cho rằng nếu được Amazon mua lại, những công nghệ về robot tiêu dùng và nhà thông minh sẽ tiếp tục đổi mới theo hướng tích cực.