Trung Quốc điều chỉnh vụ chấm điểm công dân
Nhiều năm qua, tranh luận quốc tế về hệ thống tín nhiệm xã hội của Trung Quốc (SCS) thường xoay quanh việc nước này có "chấm điểm công dân" hay không.
Trung Quốc không từ bỏ hệ thống tín nhiệm xã hội, mà điều chỉnh hệ thống này để phục vụ tài chính, doanh nghiệp và quản lý nhà nước thay vì đánh giá hành vi xã hội - Ảnh: THE NEW YORK TIMES
Tuy nhiên, câu hỏi quan trọng hơn là: điều gì xảy ra khi một cá nhân hay doanh nghiệp bị trừng phạt quá lâu mà không có con đường quay lại.
Thử nghiệm hơn 1 thập kỷ
Văn bản chỉ đạo chiến lược ban hành cuối tháng 3-2025 của Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản
Trong giai đoạn thí điểm SCS, các hạn chế quyền lợi kéo dài dễ làm người vi phạm mất động lực tuân thủ pháp luật và khắc phục hậu quả - Ảnh: BROOKINGS
Hệ thống tín nhiệm xã hội trong vận hành kinh tế
Theo logic hoạch định chính sách của Bắc Kinh, hệ thống tín nhiệm xã hội trong giai đoạn hiện nay được định vị chủ yếu như một công cụ hạ tầng phục vụ vận hành thị trường, thay vì một cơ chế chấm điểm hay phán xét hành vi xã hội của công dân.
Thay vì can thiệp rộng vào hành vi xã hội, hệ thống này tập trung vào các lĩnh vực có tác động trực tiếp đến rủi ro và kỷ luật thị trường, vốn cũng là những điểm nghẽn kéo dài của nền kinh tế Trung Quốc, bao gồm tài chính - tín dụng, hoạt động doanh nghiệp, thi hành phán quyết tư pháp và quản lý hành chính.
Mục tiêu là xử lý các vấn đề mang tính hệ thống, bao gồm gian lận hợp đồng, tình trạng chây ì thi hành án và sự thiếu vắng một cơ sở dữ liệu tín nhiệm thống nhất trên phạm vi toàn quốc.
Báo cáo từ Ủy ban cải cách và phát triển quốc gia Trung Quốc cho biết tính đến tháng 2-2025, cổng chia sẻ thông tin tín nhiệm quốc gia đã tích hợp hơn 80,7 tỉ bản ghi, bao phủ khoảng 180 triệu chủ thể kinh doanh, dữ liệu này đồng thời được kết nối trực tiếp với các hệ thống tài chính nhằm hỗ trợ thẩm định và phân bổ vốn.
Cùng giai đoạn, các tổ chức tài chính ở nước này đã giải ngân 37.300 tỉ nhân dân tệ (khoảng 5.200 tỉ USD) dựa trên dữ liệu thẩm định từ SCS, trong đó có 9.400 tỉ nhân dân tệ (khoảng 1.300 tỉ USD) dành cho tín dụng tín chấp.
Cách tiếp cận này phản ánh nỗ lực định hình hệ thống tín nhiệm xã hội của Trung Quốc năm 2025 như một hệ thống quản lý rủi ro thị trường dựa trên dữ liệu, thay vì là một mô hình chấm điểm công dân theo định nghĩa thường được nhắc tới trong các tranh luận trước đây.
Nhận xét của người dân
Theo khảo sát của Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator (MERICS) công bố tháng 9-2018, thực hiện trong giai đoạn tháng 2 đến tháng 4-2018 với hơn 2.200 công dân Trung Quốc đại diện nhóm có kết nối Internet, phản ứng của người dân đối với các hệ thống tín nhiệm xã hội nhìn chung khá tích cực nhưng không đồng nhất. Khoảng 80% người được hỏi bày tỏ ủng hộ hoặc tương đối ủng hộ, đặc biệt là nhóm dân cư đô thị, thu nhập và trình độ cao.
Tuy vậy, khảo sát cũng ghi nhận khoảng 19% giữ thái độ trung lập hoặc hoài nghi. Các ý kiến phản đối thường tập trung vào cách đánh giá thiếu minh bạch, nguy cơ áp dụng không công bằng và khả năng khó được khôi phục tín nhiệm sau khi họ vi phạm.
Trung Quốc công bố hướng dẫn xây dựng hệ thống chấm điểm công dân