Thực phẩm cay, đặc biệt là những món chứa ớt hoặc các gia vị có capsaicin, từ lâu đã là một phần không thể thiếu trong nền ẩm thực của nhiều quốc gia như Việt Nam, Thái Lan, Trung Quốc, Mexico và Ấn Độ.
Vị cay không chỉ làm tăng hương vị món ăn mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng chú ý. Tuy nhiên, có những lo ngại ăn cay quá nhiều có thể liên quan đến nguy cơ ung thư.
Món ăn cay xuất hiện nhiều trong ẩm thực của một số quốc gia, được nhiều người ưa chuộng (Ảnh minh họa: Unsplash).
Ăn cay mang lại lợi ích gì?
Thực phẩm cay có thành phần chính là capsaicin, hợp chất tạo vị cay trong ớt. Hợp chất này đã được nhiều nghiên cứu chứng minh có tác động tích cực đến sức khỏe.
Capsaicin có khả năng kích thích quá trình sinh nhiệt, giúp cơ thể đốt cháy nhiều calo hơn.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Obesity, việc tiêu thụ thực phẩm chứa capsaicin có thể làm tăng tỷ lệ trao đổi chất lên đến 8% trong vài giờ sau bữa ăn. Điều này đặc biệt hữu ích cho những người đang tìm cách kiểm soát cân nặng.
Ngoài ra, capsaicin cũng được chứng minh là giúp giảm cảm giác thèm ăn, từ đó hỗ trợ kiểm soát lượng thức ăn tiêu thụ.
Bên cạnh đó, theo một nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng Hoa Kỳ, capsaicin có thể giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL).
Capsaicin cũng có tác dụng cải thiện lưu thông máu và ngăn ngừa hình thành cục máu đông, giảm nguy cơ đột quỵ và đau tim. Một nghiên cứu tại Trung Quốc với hơn 500.000 người tham gia cho thấy những người ăn thực phẩm cay 1-2 lần mỗi tuần có nguy cơ tử vong do bệnh tim thấp hơn so với những người ít ăn cay.
Capsaicin có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như viêm khớp và một số loại ung thư. Ngoài ra, các hợp chất trong ớt còn tăng cường hệ miễn dịch bằng cách kích thích sản xuất các tế bào miễn dịch.
Trái với quan niệm thực phẩm cay gây hại cho dạ dày, bài báo trên Digestive Diseases and Sciences chỉ ra, capsaicin có thể bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi sự tấn công của vi khuẩn Helicobacter pylori - một tác nhân gây viêm loét dạ dày và liên quan đến ung thư dạ dày. Capsaicin kích thích tiết chất nhầy bảo vệ và cải thiện lưu lượng máu đến niêm mạc, giúp tăng cường hàng rào bảo vệ tự nhiên của dạ dày.
Ngoài ra, capsaicin được sử dụng trong nhiều loại kem bôi giảm đau nhờ khả năng ức chế tín hiệu đau truyền đến não.
Ngoài ra, khi ăn cay, cơ thể tiết ra hormone “hạnh phúc” endorphin, giúp cải thiện tâm trạng và giảm căng thẳng. Một nghiên cứu nhỏ trên Physiology & Behavior cho thấy những người ăn cay thường xuyên có xu hướng ít bị trầm cảm hơn so với những người không ăn cay.
Ăn cay ở mức độ vừa phải có thể mang lại một số lợi ích nhất định (Ảnh minh họa: Tharmilar).
Ăn cay có gây ung thư?
Mặc dù thực phẩm cay mang lại nhiều lợi ích, vẫn có những lo ngại việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm cay có thể làm tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư dạ dày và thực quản.
Một số nghiên cứu quan sát, đặc biệt từ các quốc gia có thói quen ăn cay cao như Trung Quốc và Ấn Độ, đã chỉ ra mối liên hệ giữa tiêu thụ thực phẩm cay và nguy cơ ung thư.
Một nghiên cứu tại Trung Quốc được công bố trên Tạp chí Ung thư Quốc tế cho thấy những người ăn thực phẩm cay hơn 5 lần/tuần có nguy cơ ung thư dạ dày cao hơn so với những người ăn ít hơn. Cơ chế được đề xuất là capsaicin có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm mãn tính - một yếu tố tiền căn gây ung thư dạ dày.
Ngoài ra, việc ăn thực phẩm cay quá nóng (trên 65 độ C) có thể làm tăng nguy cơ ung thư thực quản do tổn thương nhiệt vi mô lên niêm mạc, theo cảnh báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Một số thực phẩm cay lên men không đúng cách, như dưa muối hoặc kim chi chưa lên men đủ độ, có thể chứa nitrosamine. Đây là hợp chất được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) liệt kê có khả năng gây ung thư dạ dày và vòm họng.
Tuy nhiên, các nghiên cứu này thường là nghiên cứu quan sát, không chứng minh được mối quan hệ nhân quả trực tiếp. Nguy cơ ung thư có thể đến từ vào các yếu tố khác như di truyền, lối sống, và cách chế biến thực phẩm.
Chế độ ăn tổng thể
Theo AICR, một chế độ ăn ít chất xơ, nhiều thực phẩm chế biến sẵn, và ít rau củ quả làm tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư đại tràng. Thực phẩm cay nếu được tiêu thụ trong một chế độ ăn không lành mạnh có thể góp phần vào nguy cơ này.
Liều lượng và tần suất
Ăn cay ở mức vừa phải (1-2 lần/tuần) thường an toàn và mang lại lợi ích. Tuy nhiên, tiêu thụ quá mức có thể gây kích ứng dạ dày, trào ngược axit, và viêm mãn tính.
Phương pháp chế biến
Thực phẩm cay chế biến ở nhiệt độ cao (như nướng hoặc chiên) có thể tạo ra các hợp chất gây ung thư. IARC không liệt kê capsaicin hoặc thực phẩm cay vào danh sách các chất gây ung thư. Tuy nhiên, WHO và IARC cảnh báo, thực phẩm quá nóng hoặc thực phẩm chứa nitrosamine (như dưa muối chưa lên men đủ độ) có thể làm tăng nguy cơ ung thư thực quản và dạ dày.
Dựa trên các bằng chứng khoa học, ăn cay ở mức độ vừa phải không chỉ an toàn mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe. Để tận dụng lợi ích của thực phẩm cay và giảm thiểu nguy cơ, bạn có thể áp dụng các khuyến nghị từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ:
Ăn cay ở mức vừa phải: Hạn chế ăn thực phẩm cay quá thường xuyên (không quá 2-3 lần/tuần) và sử dụng liều lượng phù hợp để tránh kích ứng dạ dày.
Kết hợp chế độ ăn lành mạnh: Bổ sung nhiều rau củ, trái cây và chất xơ để hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa và giảm nguy cơ ung thư.
Chọn cách chế biến an toàn: Ưu tiên các món cay hấp, luộc hoặc ngâm giấm thay vì chiên, nướng ở nhiệt độ cao. Tránh ăn thực phẩm cay quá nóng (trên 65 độ C).
Tầm soát sức khỏe định kỳ: Nếu bạn có tiền sử gia đình về ung thư dạ dày hoặc thực quản, hoặc có triệu chứng như trào ngược axit kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ và tầm soát ung thư định kỳ.
