Theo quy định tại Nghị quyết số 93/2015/QH13, người lao động (NLĐ) tham gia BHXH bắt buộc sau 1 năm nghỉ việc, người tham gia BHXH tự nguyện sau 1 năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH khi có yêu cầu thì được nhận BHXH một lần.
Người lao động làm thủ tục hưởng BHXH một lần tại BHXH quận 12, TP HCM
Tuy nhiên, trong thực hiện đã phát sinh những trường hợp đã hưởng BHXH một lần nhưng sau đó bị cơ quan kiểm toán coi là vi phạm điều kiện "sau một năm nghỉ việc không tiếp tục đóng BHXH", dẫn đến bị thu hồi số tiền hưởng sai.
Chẳng hạn như trường hợp bà P.T.M.H (huyện Củ Chi, TP HCM). Cụ thể, bà H. đã đóng BHXH từ tháng 7-2008 và đến tháng 9-2009 xin nghỉ việc để chăm sóc con nhỏ. Tháng 6-2010, bà H. xin việc làm và tham gia BHXH theo số sổ BHXH mới. Tháng 10-2010, bà H. làm thủ tục hưởng BHXH một lần theo số sổ BHXH cũ cho thời gian đóng 1 năm 2 tháng trước đó.
Đến tháng 7-2024, bà tiếp tục đề nghị nhận BHXH một lần cho số sổ BHXH thứ 2 sau 1 năm nghỉ việc. Qua xử lý hồ sơ bà được cơ quan BHXH thông tin đã vi phạm quy định trong việc hưởng BHXH một lần trước đó. Cụ thể, bà H. Nghỉ việc chưa đủ 12 tháng, đã đi làm và tham gia BHXH trở lại, nhưng vẫn làm hồ sơ để hưởng BHXH một lần đối với thời gian tham gia BHXH trước đó là sai quy định.
Thực tế này cũng khiến bà Huỳnh Ngân (quận 1, TP HCM) lo lắng, nhất là mốc xác định "12 tháng" khi thời điểm hưởng BHXH một lần và tham gia lại BHXH sát nhau. Trường hợp bà Ngân nhận được quyết định hưởng BHXH một lần vào giữa tháng 1-2025, nhận tiền trợ cấp vào cuối tháng 1 và nhận tiền trượt giá vào tháng 3. Trong khi đó, tháng 2-2025 bà Ngân đã đi làm lại. "Nếu tôi đóng BHXH trong tháng 2-2025 thì có bị coi là đóng trùng BHXH không?" - bà Ngân thắc mắc.
Theo BHXH Việt Nam, trường hợp bà Ngân nếu muốn tiếp tục đóng BHXH thì thời điểm (tháng) đóng BHXH không được trùng với thời điểm (tháng) hưởng trợ cấp BHXH một lần để tránh vi phạm điều kiện hưởng theo quy định.
Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam cũng khuyến cáo NLĐ không nên rút BHXH một lần khi nghỉ việc vì sẽ chịu nhiều thiệt thòi, nhất là hạn chế cơ hội được hưởng chế độ hưu trí khi về già (hưởng 4 chế độ suốt đời là hưu trí, tử tuất, mai táng phí và BHYT).
Ngoài ra, từ ngày 1-7-2025, khi Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực, NLĐ lựa chọn bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng lương hưu thay vì rút BHXH một lần có cơ hội được thụ hưởng 3 quyền lợi. Bao gồm: chính sách hỗ trợ về tín dụng cho NLĐ có thời gian đóng BHXH mà bị mất việc làm; hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình ngay từ khi đủ tuổi nghỉ hưu (nhưng chưa đủ số năm đóng để hưởng lương hưu); được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước đóng trong thời gian NLĐ hưởng trợ cấp hằng tháng.
