Thuốc là hàng hóa đặc biệt, vì liên quan trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người. Từ lâu nay, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, thuốc dạng phối hợp có chứa tiền chất… đã được xếp vào danh mục "kiểm soát đặc biệt".
Luật Dược và các văn bản hướng dẫn quy định việc kinh doanh thuốc kiểm soát đặc biệt phải được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận bằng văn bản, với các đòi hỏi nghiêm ngặt về cơ sở vật chất, kỹ thuật, nhân sự, chứng chỉ hành nghề của người bán…
Thuốc hướng thần được xếp vào nhóm "kiểm soát đặc biệt" (Ảnh minh họa: NT).
Bên cạnh đó, cơ sở kinh doanh phải tuân thủ quy trình bán đối với từng nhóm thuốc và phải thông tin, tư vấn, hướng dẫn sử dụng rõ ràng cho người dùng.
Nếu bán thuốc dạng phối hợp có chứa dược chất gây nghiện, chất hướng thần hay tiền chất, sau khi bán phải ghi chép đầy đủ vào sổ theo dõi thông tin chi tiết khách hàng theo mẫu quy định.
Tuy nhiên, theo ghi nhận của phóng viên , cách kinh doanh thuốc kiểm soát đặc biệt trên thị trường hiện nay lại đơn giản hơn các quy định trên rất nhiều.
Bát nháo việc bán thuốc kiểm soát đặc biệt
Tại nhà thuốc M. trên đường Hai Bà Trưng (quận 1, TPHCM), phóng viên hỏi mua 3 loại kháng sinh Tramadol, Gatifloxacin, Ciprofloxacin và thuốc ngủ Seduxen (thuộc nhóm hướng thần). Các loại thuốc này đều được xếp vào nhóm kiểm soát đặc biệt.
Lúc này, nhân viên cho hay ngoài Seduxen đã bị đứt nguồn hàng, các loại thuốc còn lại đều có sẵn.
Đối với Tramadol, nhân viên cửa hàng giới thiệu 2 loại có xuất xứ khác nhau. Thuốc được sản xuất tại Việt Nam có giá 4.800 đồng/viên, còn thuốc ngoại nhập được bán với giá 7.300 đồng/viên.
Hộp thuốc Ciprofloxacin ghi rõ là "thuốc kê đơn" nhưng nhân viên nhà thuốc vẫn bán thoải mái cho người đến mua mà không cần toa (Ảnh: Diệu Linh).
Riêng Ciprofloxacin, cửa hàng có bán một loại với giá 1.300 đồng/viên, nếu mua hộp 50 viên thì giá 65.000 đồng. Phóng viên thử mua 1 hộp thì được nhân viên bán ngay trong "một nốt nhạc" mà không có yêu cầu gì, dù đây là thuốc kê toa.
Cách đó vài kios, một nhà thuốc khác cũng sẵn sàng bán ngay Ciprofloxacin theo kiểu "tiền trao cháo múc" như bán rau, với số lượng đầy đủ theo yêu cầu khách hàng, không cần toa.
Khảo sát tại nhà thuốc P. nằm trên đường Mạc Thiên Tích (quận 5), ngoài kháng sinh Ciprofloxacin 500mg, người bán khẳng định có bán cả thuốc ngủ Seduxen 5mg.
Sau vài phút tìm kiếm trong kho, nhân viên này đưa ra 2 hộp thuốc, thông báo: "Ciprofloxacin mỗi viên có giá 2.000 đồng, hộp 50 viên. Còn Seduxen có giá 13.000 đồng/viên".
Thuốc Seduxen được nhân viên một nhà thuốc ở TPHCM bán vô tư, chỉ cần đưa tiền trực tiếp hoặc chuyển khoản (Ảnh: Diệu Linh).
Trong quá trình giao dịch, sau khi chúng tôi yêu cầu tên thuốc và cho hay "người nhà ở quê nhờ mua", dược sĩ không hỏi toa hay tư vấn thêm gì về liều lượng, cách dùng hay cảnh báo mà nhanh chóng giao thuốc. Bán xong, người này cũng không ghi chép gì vào sổ sách.
Trong khi đó, cách địa điểm trên chỉ vài mét, sau khi chúng tôi nói ra yêu cầu mua thuốc Seduxen, nữ dược sĩ ở một nhà thuốc khác đã từ chối ngay, với lý do "đây là thuốc gây nghiện, bán thuốc này sẽ đi tù".
Ngồi một chỗ mua thuốc hướng thần nhập ngoại
Tại một kios thuốc trong chợ Nhật Tảo (quận 10), sau khi đọc tên thuốc Seduxen, dược sĩ từ chối cung cấp vì đây là thuốc ngủ, gây nghiện. Nhưng Ciprofloxacin lại được chấp nhận bán với giá 1.700 đồng/viên (85.000 đồng/hộp), chỉ sau câu hỏi "mua cho bệnh nhân mắc bệnh gì?".
Ciprofloxacin được mua trực tiếp rất dễ dàng ở nhiều nhà thuốc (Ảnh: Diệu Linh).
Chúng tôi tiếp tục đến một cửa hàng thuốc trên đường Điện Biên Phủ (quận 3). Tương tự nhà thuốc ở chợ Nhật Tảo, nhân viên ở đây từ chối bán thuốc Seduxen nhưng rất nhiệt tình giới thiệu về Ciprofloxacin.
"Tiệm có 2 loại Ciprofloxacin. Một loại Việt Nam giá 2.000 đồng/viên, hộp 100 viên. Loại còn lại là hàng nhập châu Âu, giá mắc hơn gấp 10, mỗi hộp đóng gói 10 viên.
Tác dụng của 2 loại như nhau nhưng thuốc châu Âu đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế, tốn chi phí nhập về nên giá mắc hơn", người này cho hay.
Điểm chung của hầu hết các nơi bán Ciprofloxacin mà chúng tôi khảo sát là không hỏi về toa thuốc hay tư vấn về liều dùng.
Trong vai bệnh nhân mất ngủ kéo dài, phóng viên liên hệ thông tin để lại trên trang Facebook "Thuốc ngủ mạnh…" để hỏi mua Seduxen 5mg - loại thuốc được trang này quảng cáo "siêu phẩm được sản xuất tại Mỹ, công dụng vượt trội ngủ ngay sau đúng 1 giây".
Qua số điện thoại, tài khoản tên "Nhà thuốc A.V." báo giá 350.000 đồng/vỉ 10 viên Seduxen, mua không cần toa và chuyển theo địa chỉ cung cấp. Nhưng khi chúng tôi thắc mắc vì sao trên vỉ thuốc lại ghi sản xuất tại Hungary chứ không phải "siêu phẩm Mỹ", người bán im lặng.
Trang mạng quảng cáo bán Seduxen sản xuất tại Mỹ, nhưng khi khách liên hệ mua lại là thuốc Hungary và cũng không cần toa (Ảnh chụp màn hình).
Chúng tôi tiếp tục liên hệ một tài khoản rao bán thuốc Seduxen trên mạng khác tên C.H., đề nghị được xem tem sản xuất và giấy tờ nhập khẩu để tránh bị mua hàng giả.
Tài khoản này khẳng định Seduxen mình bán là chính hãng, chuyển hình thuốc kèm giải thích:
"Bên ngoài không có đâu, em ở trong viện mới có. Loại này không dán tem như những loại khác, tên nhà sản xuất in và dập nổi trên viên và vỉ, làm gì có hàng giả. Anh ở quận 3 thì 2-3 ngày giao đến, 330.000 đồng/vỉ thuốc, mỗi hộp có 10 vỉ".
Trong khi đó, theo quy định của luật Dược sửa đổi, chỉ được bán lẻ thuốc không kê đơn không phải là thuốc phải kiểm soát đặc biệt và không thuộc danh mục thuốc hạn chế bán lẻ, khi kinh doanh dược theo phương thức thương mại điện tử (bán online).
Trao đổi với phóng viên , một đại diện Sở Y tế TPHCM thừa nhận, tình trạng bán thuốc kiểm soát đặc biệt bất chấp quy định tại các nhà thuốc trên địa bàn TPHCM và trên không gian mạng vẫn còn diễn biến phức tạp.
Cơ quan chức năng đã và đang tiếp tục tiến hành các biện pháp thanh kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình bán thuốc kê toa, thuốc kiểm soát đặc biệt trái phép, gây nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
