Trong báo cáo ngày 13/8 về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả trên địa bàn TPHCM, UBND TPHCM cho hay đã phát hiện và xử lý tổng cộng 14 vụ án liên quan đến sản xuất, buôn bán thuốc giả và thực phẩm giả.
Phát hiện hàng nghìn chai thực phẩm chức năng, sữa giả
Trong lĩnh vực thực phẩm giả, Công an TPHCM đã khởi tố 8 vụ án với 27 bị can, thu giữ hơn 5 tấn phụ gia thực phẩm (bột ngọt…), 75 bình nước lọc giả nhãn hiệu, 24.315 chai thực phẩm chức năng, 7.525 lon sữa bột giả thành phẩm, cùng vỏ lon, bao bì, tem nhãn, và máy móc dùng để dập nắp lon.
Ngày 8/1, Công an TPHCM phát hiện và khởi tố nhóm 5 đối tượng tổ chức sản xuất hơn 3 tấn bột ngọt giả nhãn hiệu AJINOMOTO và hạt nêm Knorr. Các đối tượng mua bột ngọt không nhãn mác, không rõ nguồn gốc, sau đó đóng gói, ghi hạn dùng và nhãn hiệu giả để bán ra thị trường.
Ngày 21/5, Đội Quản lý thị trường số 3 kiểm tra điểm kinh doanh của Công ty TNHH Xuất nhập khẩu và Đầu tư An Nguyên.
Tại đây, lực lượng chức năng phát hiện 2.167 hộp thực phẩm chức năng hiệu KIRKLAND, FOCUS và 4.497 chai sữa nước hiệu ENSURE không rõ nguồn gốc, xuất xứ, tổng giá trị 777.030.000 đồng. Cơ sở bị xử phạt 205 triệu đồng và buộc tiêu hủy toàn bộ hàng hóa vi phạm.
Trước đó, ngày 19/1/2024, Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an TPHCM phối hợp với Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an tỉnh Bình Dương cũ kiểm tra và bắt quả tang cơ sở sản xuất sữa giả mang nhãn hiệu Abbott, gồm Ensure, Ensure Gold, Glucerna, với tổng trị giá tang vật khoảng 14,5 tỷ đồng.
Đối tượng Vũ Thành Công làm việc với Công an tỉnh Bình Dương cũ (Ảnh: Công an tỉnh Bình Dương).
Để tránh bị phát hiện, cứ khoảng 10 ngày, chúng thay đổi địa điểm sản xuất giữa TPHCM và Bình Dương cũ, đồng thời chỉ bán hàng online qua các sàn thương mại điện tử. Cơ quan Cảnh sát điều tra đã khởi tố vụ án và 8 bị can để xử lý theo quy định.
Bên cạnh đó, Công an TPHCM cũng đã khởi tố 6 vụ án với 37 đối tượng liên quan đến sản xuất và buôn bán thuốc giả.
Một vụ việc điển hình được triệt phá vào ngày 25/12/2024, do Ngô Kim Diệu và vợ là Nguyễn Thị Ngọc Hương cầm đầu. Các đối tượng sử dụng pháp nhân Công ty TNHH Kingpharm và Công ty TNHH MTV Kiến Lâm để tổ chức sản xuất thuốc đông y giả.
Điểm đặc biệt, các đối tượng không làm giả thương hiệu thuốc đang lưu hành mà tự tạo ra 71 mặt hàng thuốc khác nhau, tự nghĩ ra tên thuốc, tên công ty không tồn tại trên thực tế, tự đặt địa chỉ công ty tại nước ngoài (Singapore, Malaysia) để in trên bao bì, nhằm đánh lừa người tiêu dùng về nguồn gốc xuất xứ.
Từ năm 2018 đến 2024, các đối tượng đã sản xuất và đưa ra thị trường các loại thuốc giả này, tiêu thụ chủ yếu tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ thông qua các chành xe vận chuyển hàng hóa tuyến miền Tây - TPHCM.
Kết quả khám xét khẩn cấp tại 4 địa điểm sản xuất và chứa hàng giả, lực lượng chức năng thu giữ 1.164 thùng thuốc thành phẩm và nguyên liệu các loại; 63 bao nguyên liệu dạng bột dùng để sản xuất viên nén thuốc giả cùng toàn bộ dây chuyền, máy móc. Số tiền thu lợi bất chính ước tính lên đến 34 tỷ đồng.
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TPHCM đã khởi tố vụ án và bắt tạm giam 22 đối tượng về tội “Sản xuất và buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh” theo quy định tại Khoản 3 Điều 194 Bộ luật Hình sự.
Nhiều thách thức trong quản lý
Theo UBND TPHCM, sau hợp nhất với tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu và Bình Dương, dân số TPHCM tăng lên 13.706.632 người, nhưng nhân sự quản lý không tăng tương xứng, khiến việc kiểm tra, giám sát gặp nhiều khó khăn.
Các đối tượng vi phạm lợi dụng mạng xã hội và thương mại điện tử để quảng cáo, bán hàng ẩn danh, sử dụng tài khoản giả hoặc dịch vụ giao hàng để che giấu địa điểm kinh doanh.
Nhiều đối tượng am hiểu chuyên môn dược, nắm bắt quy luật cung-cầu và có kinh nghiệm đối phó cơ quan chức năng, khiến việc xử lý thêm phức tạp.
Nhận thức của một bộ phận người dân về tác hại của việc tự ý mua thuốc điều trị còn hạn chế. Người dân thường có thói quen tự mua thuốc để điều trị triệu chứng, mua thuốc qua mạng xã hội, mua theo lời giới thiệu không kiểm chứng.
Bên cạnh đó, người dân có kỳ vọng sai lệch về thuốc, làm gia tăng nhu cầu đối với các loại thuốc không đạt chuẩn, thuốc nhập lậu, đặc biệt là nhóm thực phẩm chức năng, thuốc giảm cân, thuốc tăng cường sinh lý… Đối với các sản phẩm này, người tiêu dùng ngày càng có xu hướng tìm mua theo quảng cáo qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử.
Ngoài ra, cơ chế phối hợp giữa các đơn vị đôi khi thiếu chặt chẽ, thiếu đầu mối điều phối thống nhất, dẫn đến chồng chéo hoặc chậm trễ trong xử lý. Hệ thống quy định pháp luật đã đầy đủ, nhưng chế tài xử phạt hành chính còn nhẹ, chưa đủ răn đe, đặc biệt với các trường hợp tái phạm.
Trước những thách thức nên trên, UBND TPHCM kiến nghị Quốc hội xem xét sửa đổi Luật Hình sự, mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt, bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho sản xuất, kinh doanh hàng giả.
Chính phủ cần tăng mức xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến sản xuất, kinh doanh hàng giả.
Bộ Y tế cần hoàn thiện hệ thống kiểm nghiệm chất lượng thuốc, thực phẩm. Đồng thời, cần hoàn thiện quy định pháp luật về an toàn thực phẩm, bổ sung quy định phân loại thực phẩm chức năng...
Bộ Tài chính nên hướng dẫn xây dựng kho lưu giữ tang vật, vật chứng để phục vụ công tác chống buôn lậu.
TPHCM cũng đề xuất tăng cường phối hợp với các nền tảng công nghệ (Facebook, TikTok, YouTube) để kiểm soát, gỡ bỏ nội dung quảng cáo vi phạm, đồng thời đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức người dân về cách phân biệt hàng thật và hàng giả.
Các lực lượng chức năng cần tăng cường kiểm tra, hậu kiểm an toàn thực phẩm, lấy mẫu kiểm nghiệm định kỳ để đánh giá chất lượng và có cảnh báo kịp thời cho người tiêu dùng.
