|
|
Một khu nhà sụp đổ tại Myanmar sau trận động đất hôm 28/3. Ảnh: Reuters. |
Gần 13h ngày 28/3, một trận động đất mạnh 7,7 độ xảy ra cách thành phố Sagaing ở miền trung Myanmar 16 km về phía tây bắc, ở độ sâu 10 km. Trận động đất lớn gây ảnh hưởng đến nhiều quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), động đất độ mạnh 7.0-7.9 được gọi là "lớn" (major), với khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng trên diện rộng, đặc biệt nếu gần khu vực đông dân cư. Cơ quan này cũng ước tính khả năng cao thiệt hại về người nằm trong khoảng 1.000-10.000, và thiệt hại kinh tế 1-10 tỷ USD.
Tại TP.HCM và Hà Nội, khoảng 13h30 nhiều người dân sống trên các tòa chung cư, văn phòng thấy nhà rung chuyển, người chóng mặt như bị tụt huyết áp.
Trao đổi với Tri Thức - Znews, ông Nguyễn Xuân Anh (Viện trưởng Viện Các khoa học Trái Đất, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết trận động đất xảy ra ở Myanmar có cường độ rất mạnh, nên người dân ở các toà nhà cao tầng tại Hà Nội và TP.HCM dễ cảm nhận được.
“Trận động đất rất lớn nên tầm ảnh hưởng hàng trăm km là bình thường”, ông Xuân Anh lý giải vì sao ở vị trí xa tâm chấn như TP.HCM cảm nhận được rung lắc và cho biết viện đang tiếp tục theo dõi.
Động đất lớn, gây ảnh hưởng xa
Sức mạnh động đất được đo bằng độ mạnh (magnitude), một con số biểu thị lượng năng lượng giải phóng tại nguồn. Độ mạnh khác với cường độ, vốn mô tả mức độ rung lắc tại một địa điểm cụ thể, phụ thuộc vào khoảng cách và địa chất.
Các nhà khoa học sử dụng các thang đo khác nhau cho động đất để đảm bảo độ chính xác. Thang Richter được dùng cho động đất nhỏ, còn thang moment dùng cho động đất lớn.
 |
| Một số tòa nhà văn phòng tại TP.HCM bị rung lắc vào trưa 28/3. Ảnh: Linh Huỳnh. |
Thang Richter, do Charles F. Richter phát triển năm 1935, ban đầu dùng để đo động đất địa phương tại California. Nó dựa trên biên độ (chiều cao) của sóng địa chấn lớn nhất ghi được trên kí tốc kế Wood-Anderson, sau khi điều chỉnh khoảng cách từ tâm chấn.
Thang này được tính theo logarit, nghĩa là mỗi đơn vị tăng lên (ví dụ, từ 5 lên 6) tương ứng với gấp 10 lần biên độ sóng và gấp khoảng 31,6 lần năng lượng giải phóng. Tuy nhiên, thang Richter chỉ chính xác cho động đất nhỏ đến trung bình (dưới độ mạnh 7) và không phù hợp cho động đất lớn do hiện tượng bão hòa.
Hiện nay, thang độ mạnh moment (Mw) được ưa chuộng, đặc biệt cho động đất lớn, dựa trên moment địa chấn, tính từ diện tích lỗi vỡ và lượng trượt. Nó không bị bão hòa như thang Richter, nên chính xác hơn cho động đất độ mạnh 8 trở lên. Hiện thang moment là tiêu chuẩn toàn cầu, giúp đo lường chính xác hơn các sự kiện lớn.
Ví dụ, trận động đất Chile 1960, được coi là động đất mạnh nhất từng được loài người ghi lại có độ mạnh theo thang Richter là 8,6, nhưng độ mạnh moment là 9,5.
Thang moment cũng được tính theo logarit. Trận động đất có độ mạnh 7,7 sẽ lớn gấp hơn 5 lần so với trận có độ mạnh 7.
 |
| Dân văn phòng ở khu Phú Mỹ Hưng chạy khỏi tòa nhà do ảnh hưởng của động đất ở Myanmar. Ảnh: Sơn Trần. |
Để tách bạch, độ mạnh của động đất theo thang Richter thường được chú thích đơn vị là ML, còn thang moment thường chú thích là M, Mw hoặc Mwg.
Theo dõi thông tin động đất ở đâu?
Việt Nam không phải là quốc gia thường xuyên xảy ra các vụ động đất lớn. Do vậy, người dân chưa có nhiều kinh nghiệm tra cứu thông tin liên quan đến hiện tượng này.
Hiện tại trên Internet có nhiều công cụ miễn miễn phí, đưa tin cập nhật với độ chính xác cao liên quan đến động đất mà người dùng có thể sử dụng.
Đối với người dùng trong nước, nơi cung cấp thông tin đầy đủ là website http://igp-vast.vn/ của Viện Các khoa học Trái Đất. Website cung cấp đầy đủ dữ liệu về các sự kiện địa chất trong nước, gồm dư chấn mà nhiều thông tin quốc tế không cập nhật.
 |
| Đối với các trận động đất lớn hoặc diễn ra ở địa phương, khi tìm kiếm từ khóa "động đất", Google sẽ cung cấp các thông tin cơ bản. Ảnh: Xuân Sang. |
Chuyên trang động đất của USGS là nguồn tin được các công ty công nghệ, truyền thông quốc tế sử dụng khi cần đưa tin về hiện tượng này. Người dùng có thể truy cập địa chỉ https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/ để theo dõi các vụ động đất đã được ghi nhận theo thời gian thực. Trang sắp xếp các sự kiện theo trình tự thời gian, vụ gần nhất nằm ở ở đầu. Ngoài ra, độ mạnh của trận động đất theo thang độ moment được chú thích bên cạnh.
Bên cạnh đó, USGS cũng cung cấp phần bản đồ trực quan để người dùng theo dõi. Các chấm màu tượng trưng cho vị trí xảy ra động đất. Kích thước tương đương với độ lớn và phạm vi ảnh hưởng.
Ngoài ra, người dùng trong nước cũng có thể kiểm tra nhanh thông tin động đất bằng công cụ tìm kiếm Google. Bằng từ khóa “động đất”, nền tảng sẽ trả về thông tin được lấy trực tiếp từ Cục Khảo sát Địa chất Mỹ. Các sự kiện được liệt kê theo trình tự thời gian và có vị trí kèm theo. Phần đồ họa của Google cung cấp cũng trực quan hơn với vị trí tâm chấn, phạm vi ảnh hưởng được mô tả chính xác.
