Ông Trần Thành Trọng - Phó chủ tịch Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP.HCM (HAMEE) - phát biểu tại hội thảo - Ảnh: TRƯƠNG LINH
Ngày 24-10, hội thảo chuyên đề "Công nghiệp hỗ trợ cơ khí - điện cho ngành đường sắt đô thị" do Trung tâm Xúc tiến thương mại và đầu tư TP.HCM (ITPC) phối hợp cùng Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP.HCM (HAMEE) tổ chức đã đưa ra nhiều thông tin và đề xuất thiết thực về cơ hội nội địa hóa trong các dự án metro.
"Doanh nghiệp cơ điện trong nước đã đủ sức"
Phát biểu khai mạc, bà Hồ Thị Quyên - Phó giám đốc ITPC - cho rằng metro là công cụ quan trọng để thành phố tái cấu trúc đô thị, giảm áp lực giao thông, phát triển đa trung tâm. Với khả năng vận chuyển gấp 6-10 lần xe buýt và vượt xa ô tô cá nhân, metro còn được đánh giá là phương tiện giao thông xanh, sạch và hiện đại.
Ông Trần Thành Trọng - Phó chủ tịch Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP.HCM (HAMEE) - cho biết các doanh nghiệp Việt Nam đủ khả năng lắp đặt hệ thống phụ trợ metro như điện, thông gió, phòng cháy chữa cháy, điều khiển ngoại vi… Tuy nhiên để tiến xa hơn, doanh nghiệp cần chủ động nâng năng lực sản xuất và đầu tư nhân lực kỹ thuật.
"Luật Đấu thầu và các nghị định hiện hành đã tạo ưu đãi cho hàng hóa trong nước có tỉ lệ nội địa hóa. Vấn đề là doanh nghiệp Việt có sẵn sàng nắm bắt hay không", ông Trọng đặt vấn đề.
Ông cũng kiến nghị cần có ràng buộc rõ ràng với các nhà thầu quốc tế về chuyển giao công nghệ, vận hành và bảo trì.
Ông Bùi Anh Huấn - Phó trưởng Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM - cho biết tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) đang là trọng tâm triển khai, nằm trong tổng quy hoạch 27 tuyến metro dài hơn 1.000km. Riêng giai đoạn 1 dài 11,6km, có 11 ga và dự kiến khởi công vào tháng 4-2026, vận hành cuối 2030.
Điểm đáng chú ý là tuyến metro số 2 áp dụng công nghệ cấp điện trên cao 1.500V DC, thiết kế tự động hóa GoA4 (vận hành ban đầu ở mức GoA3) và được hỗ trợ bởi các cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 188/2025/QH15.
Do đó đây cũng là một cơ hội lớn, để doanh nghiệp tiến sâu hơn vào những chuỗi giá trị lớn "tỉ đô", song ông cũng nhấn mạnh việc tham gia vào các dự án phải từng bước, thông qua cơ chế chuyển giao công nghệ và giao dịch đặt hàng cho doanh nghiệp Việt Nam.
Bài toán nhân lực cần giải quyết
Ở góc độ đào tạo, TS Nguyễn Minh Khoa - giảng viên Trường đại học Bách khoa TP.HCM - dự báo từ 2025 - 2030, ngành metro cần ít nhất 35.000 nhân lực chất lượng cao, gồm hơn 14.000 kỹ sư và 12.000 nhân sự vận hành, bảo trì. Trong khi đó, hệ thống trường đào tạo chuyên ngành vẫn còn hạn chế.
TS Tô Thanh Tuần - Phó hiệu trưởng Trường cao đẳng Công nghệ quốc tế LILAMA2 - đề xuất mô hình phối hợp ba bên, gồm nhà nước ban hành chính sách, nhà trường cung ứng nhân lực và doanh nghiệp đặt hàng đào tạo. Theo ông Tuần, nếu phối hợp tốt, doanh nghiệp sẽ giảm chi phí đào tạo lại, còn người học sẽ sớm thích nghi với công việc thực tế.
Ở góc nhìn quy hoạch, ông Nguyễn Vĩnh Toàn - Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM - cho biết mạng lưới đường sắt đô thị TP sau sáp nhập sẽ gồm 27 tuyến dài 1.012km. Trong đó, phần lớn các tuyến tại TP.HCM cũ, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đều sẽ kết nối thành một thể thống nhất.
Metro TP.HCM rút ngắn tiến độ nhờ cơ chế mới
Nghị quyết 188/2025/QH15 đã giúp TP.HCM rút ngắn đáng kể thời gian triển khai dự án. Đơn cử, tuyến metro số 1 giảm tiến độ từ 3 - 6 tháng; tuyến metro số 2 được chỉ định thầu tư vấn, tiết kiệm ít nhất 12 tháng so với đấu thầu quốc tế. Đặc biệt, dự án bỏ qua bước xin chủ trương đầu tư, rút ngắn 3 - 5 năm.
Đến nay, nhiều doanh nghiệp tư nhân đã thể hiện sự quan tâm như: Vingroup (đầu tư tuyến về Cần Giờ), Trường Hải và Hyundai Rotem (tuyến metro số 2 và Thủ Thiêm - Long Thành), Sovico (nghiên cứu tuyến số 4)... Thành phố đã giao các đơn vị này nghiên cứu và triển khai thủ tục đầu tư.
TP.HCM hoan nghênh đề xuất của Thaco làm metro nối sân bay Tân Sơn Nhất - Long Thành
