Ông Trump (bìa trái), ông Putin (giữa) và ông Witkoff - Ảnh: AFP
Hãng tin Bloomberg vừa tiết lộ đoạn ghi âm cuộc điện đàm ngày 14-10 giữa ông Steve Witkoff - Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, và ông Yuri Ushakov - Cố vấn chính sách đối ngoại của Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Trong cuộc gọi, ông Witkoff dường như chỉ cách cho Nga đàm phán với Nhà Trắng trước chuyến thăm Mỹ sắp diễn ra sau đó của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
"Thật không thể hiểu nổi"
Với những lời lẽ đầy khích lệ dành cho ông Ushakov, ông Witkoff gợi ý Nga cần kiểm soát khu vực Donetsk và cho rằng các nhượng bộ lãnh thổ là cần thiết. Ông còn nói Tổng thống Trump "sẽ cho tôi nhiều không gian và quyền quyết định để đạt được thỏa thuận".
Theo nội dung cuộc điện đàm bị rò rỉ đăng tải trên các báo, ông Witkoff nói với ông Ushakov cách để ông Trump thuận lòng là khi gặp ông Trump thì hãy khen ông ấy trước tiên, khen ông ấy là nhà kiến tạo hòa bình...
Vụ rò rỉ tạo cơn sốc ở cả Ukraine và Mỹ. Trên báo Kyiv Independent ngày 26-11, các nghị sĩ, binh sĩ và chuyên gia Ukraine cho rằng vụ việc cho thấy ông Witkoff có thể đã trở thành công cụ của Điện Kremlin thay vì đóng vai trò nhà trung gian trung lập.
Tại Quốc hội Mỹ, vụ rò rỉ điện đàm được gọi là Witkoffgate, làm dấy lên sự chỉ trích dữ dội ngay cả trong nội bộ Đảng Cộng hòa. Dân biểu Cộng hòa Brian Fitzpatrick nhấn mạnh "những màn diễn lố bịch và các cuộc gặp bí mật này cần dừng lại".
Dân biểu Dân chủ Mike Quigley nói rằng ngoài Ngoại trưởng Marco Rubio, đội ngũ ông Trump "không hiểu được sự cần thiết phải thể hiện sức mạnh với ông Putin và cách tốt nhất để phối hợp với các đồng minh". "Ông ấy hành xử với ông Putin khác hẳn với bất kỳ ai khác trên thế giới. Thật không thể hiểu nổi", ông Quigley nói.
Ông Trump đã bảo vệ cấp dưới, nói cuộc điện đàm bị rò rỉ của ông Witkoff là điều "bình thường mà một người đàm phán sẽ làm".
Ông Steven Cheung, Giám đốc truyền thông Nhà Trắng, cho biết vụ rò rỉ "chứng minh một điều: Đặc phái viên Witkoff gần như mỗi ngày nói chuyện với các quan chức Nga và Ukraine để đạt được hòa bình, đúng nhiệm vụ mà ông Trump giao cho".
Trong khi đó, ông Ushakov nói vụ rò rỉ là "không thể chấp nhận", gọi đây là nỗ lực cản trở các cuộc thảo luận giữa Nga - Mỹ. Ông loại trừ khả năng thông tin bị rò rỉ từ những người tham gia cuộc điện đàm và cho biết sẽ nêu vấn đề này với ông Witkoff.
Đào sâu rạn nứt với đồng minh
Trong cuộc điện đàm ngày 14-10 bị rò rỉ, ông Witkoff còn khuyến khích phía lãnh đạo Nga gọi cho ông Trump trước chuyến thăm Mỹ của ông Zelensky - chuyến thăm được ông Zelensky kỳ vọng là Mỹ sẽ bán tên lửa Tomahawk cho Ukraine.
Ngay trước cuộc gặp với ông Zelensky tại Nhà Trắng vào ngày 17-10, ông Trump đã có cuộc điện đàm với ông Putin. Và ông Zelensky đã ra về "trắng tay" mà không có tên lửa Tomahawk như ông Trump đề cập trước đó.
Theo Bloomberg, đến ngày 29-10, ông Ushakov có cuộc gọi với ông Kirill Dmitriev - Đặc phái viên kinh tế của ông Putin và là người vừa gặp ông Witkoff tại Miami. Ông Dmitriev nói với ông Ushakov rằng ông tin kế hoạch hòa bình sắp tới do Mỹ đề xuất sẽ "sát nhất có thể" với các đề xuất của Nga.
Ngay từ tháng 4, ông Trump đã dọa từ bỏ nỗ lực mang lại hòa bình ở Ukraine. Thế nhưng, dù không hài lòng với cả ông Putin lẫn ông Zelensky, nhà lãnh đạo Mỹ vẫn quay lại tìm kiếm thỏa thuận hòa bình. Những nỗ lực đó bao gồm 8 cuộc điện đàm giữa hai ông Trump - Putin, 5 cuộc gặp giữa hai ông Witkoff - Putin, cùng Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga ở Alaska.
Ông Dan Caldwell, cựu Cố vấn cao cấp của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth, nhận định "phần lớn giới hoạch định chính sách đối ngoại của Mỹ đang ảo tưởng về đòn bẩy mà Mỹ nắm giữ trong cuộc xung đột này". Theo ông, rõ ràng việc Mỹ hỗ trợ quân sự cho Ukraine và áp lệnh trừng phạt lên Nga hiện không đủ để khiến ông Putin dừng cuộc chiến.
Ông Eric Green, cựu Giám đốc phụ trách Nga tại Hội đồng An ninh quốc gia thời Tổng thống Joe Biden, cho rằng nếu ứng viên tổng thống Đảng Dân chủ Kamala Harris đắc cử, Mỹ cũng sẽ tìm cách tăng cường tiếp xúc với Nga trong năm nay.
"Nhưng vẫn có cách làm điều đó mà không tạo ra mức độ lo ngại như chúng ta đã gây ra cho Ukraine và châu Âu. Cách tiếp cận vụng về của đội ngũ ông Trump đối với các cuộc đàm phán này đã thúc đẩy tất cả mục tiêu của Nga" - ông Green nói, đồng thời cho rằng cách tiếp cận hiện nay còn đào sâu rạn nứt giữa Mỹ và châu Âu, cũng như giữa Mỹ và Ukraine.
Kịch bản quen thuộc lặp lại
Hôm 25-11, Bộ trưởng Lục quân Mỹ Daniel P. Driscoll đã gặp phái đoàn Nga tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) để bàn về kế hoạch hòa bình mới nhất do chính quyền ông Trump đề xuất. Ông Trump sau đó đăng lên mạng xã hội rằng "chỉ còn một vài điểm bất đồng cuối cùng".
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng kịch bản quen thuộc có thể lặp lại. Giống như sau những lần ông Trump tuyên bố sắp đạt thỏa thuận, phía Nga hành động và sau đó mọi việc khác đi.
Ngày 26-11, ông Ushakov nói kế hoạch mới nhất của Mỹ cần được Nga "phân tích nghiêm túc" và chưa hề được giới chức Nga - Mỹ thảo luận trong cuộc gặp tại UAE tuần này. Ông Driscoll dự kiến trở lại Ukraine trong tuần này, và ông Witkoff cũng đi một chuyến nữa tới Matxcơva.
Đặc phái viên Mỹ bày cách cho Nga thuyết phục ông Trump về thỏa thuận Ukraine?
