Đầu thập niên 1990, một cây ATM trên phố Union Street ở thành phố Aberdeen (Scotland) từng ghi nhận lượng rút tiền cao nhất châu Âu.
Dòng vốn đầu tư công nghệ khai thác ngoài khơi sau khủng hoảng năng lượng 1973 đã biến Aberdeen thành “thủ phủ dầu mỏ châu Âu”. Điều này đã tạo ra mức lương cao, giá bất động sản tăng vọt và tiêu dùng xa hoa.
Aberdeen là thành phố lớn thứ 3 Scotland, đồng thời là thành phố đông dân thứ 29 tại Vương quốc Anh.
Nhưng Aberdeen không thể phục hồi sau cú sốc dầu mỏ năm 2014, khi giá giảm 75% xuống chỉ còn 27 USD/thùng. Trong khi giá dầu 10 năm qua duy trì trên 65 USD/thùng, giúp Dubai hay Houston hưởng lợi từ sự phục hồi ngành dầu khí, Aberdeen vẫn chật vật. Giới doanh nghiệp cho rằng chính sách thuế cao và thiếu ưu đãi đầu tư đã làm nản lòng các nhà sản xuất.
Sản lượng dầu khí tại Biển Bắc (Anh) từ 2000 đến 2050 (dự báo).
Kết quả là, từ 2010 đến nay, thành phố mất khoảng 18.000 việc làm, tương đương 10% lực lượng lao động, chủ yếu trong lĩnh vực dầu khí. Công ty EY ước tính cứ 6 lao động thì có 1 người làm trong ngành năng lượng ngoài khơi, phần lớn ở mảng dầu khí. Các cửa hàng trên Union Street đóng cửa la liệt, và hơn 50 căn hộ không có người ở.
Triển vọng càng thêm mờ nhạt khi chính phủ Anh dừng cấp phép khoan thăm dò mới ở Biển Bắc, đồng thời áp thuế cao lên doanh nghiệp năng lượng. Các tập đoàn dầu khí khuyến nghị giảm thuế và tăng ưu đãi đầu tư có thể giúp Anh đáp ứng 1/2 nhu cầu dầu khí vào năm 2050, thay vì chưa tới 1/3 như dự báo hiện tại. Ngược lại, giới hoạt động môi trường cho rằng khai thác “những thùng dầu cuối cùng” sẽ cản trở mục tiêu khí hậu.
Trong khi đó, ngành năng lượng tái tạo của Scotland gặp thách thức về chi phí truyền tải cao và quy trình cấp phép chậm, khó bù đắp lượng việc làm mất đi từ dầu khí. Báo cáo của Đại học Robert Gordon cảnh báo lực lượng lao động ngành dầu khí ngoài khơi có thể giảm từ 75.000 người năm 2023 xuống còn 45.000–63.000 vào đầu thập niên 2030.
Một số doanh nghiệp hiện đã xoay trục. North Star – công ty vận hành tàu tại Aberdeen – hiện có 70% hợp đồng từ điện gió, so với 100% từ dầu khí cách đây 5 năm. Nhưng nhìn rộng hơn, tâm lý bi quan vẫn lan rộng. Chỉ số niềm tin kinh doanh vùng Đông Bắc Scotland tụt dốc; nhiều biệt thự thời Victoria treo biển cho thuê; và các chuyên gia giàu kinh nghiệm chuyển ra nước ngoài, nhất là sang vùng Vịnh, nơi thuế thấp và triển vọng ngành dầu khí sáng sủa hơn.
Một số công ty như Hunting đã lên kế hoạch mở rộng hoạt động tại vùng Vịnh, trong khi một số công ty khác đang âm thầm mở rộng hoạt động tại Trung Đông. Tập đoàn Wood Group đã nhận được lời đề nghị mua lại từ Sidara (Dubai)
“Những người có thu nhập cao đang rời đi. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho Aberdeen, mà còn cho cả Vương quốc Anh nói chung”, Nick Dalgarno từ ngân hàng đầu tư Piper Sandler nói.
Đối với nhiều kỹ sư kỳ cựu, lựa chọn đã rõ. Gavin, 52 tuổi, sau 25 năm làm việc trong lĩnh vực khai thác biển sâu ở Biển Bắc, đã chuyển sang Qatar khi chính sách thuế mới và thuế cao khiến thu nhập bị giảm mạnh. “Ở đây, dầu khí không bị coi là ‘từ ngữ bẩn’ như ở Anh”, ông nói. “Tôi chẳng thấy lý do gì để quay về”.
Tham khảo: FT, Reuters
