"Cú nhảy" của ngành bán dẫn thế giới & vị trí Việt Nam theo Intel
Cuộc chơi bán dẫn toàn cầu giờ đây không chỉ là câu chuyện công nghệ mà là câu chuyện chiến lược quốc gia, nơi các chính phủ và tập đoàn lớn đua nhau đầu tư vào thiết kế vi mạch, sản xuất front-end, đóng gói thử nghiệm (packaging & testing), nhằm làm chủ chuỗi cung ứng và giảm rủi ro địa chính trị. Các chính sách như CHIPS Act ở Mỹ hay các hỗ trợ từ châu Âu – Nhật – Hàn Quốc cho thấy rõ: ai có năng lực chất lượng, ổn định và vị trí chiến lược tốt sẽ được lựa chọn.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một mắt xích tiềm năng không thể bỏ qua. Những lợi thế về lao động trẻ, chi phí cạnh tranh, sự ổn định chính trị, và mạng lưới sản xuất điện tử linh kiện sẵn có, giúp Việt Nam được đánh giá cao. Intel Products Vietnam (IPV), nhà máy lắp ráp & kiểm định (assembly & testing) của Intel tại TP.HCM, là minh chứng rõ nhất.
Intel Việt Nam không chỉ đang sản xuất số lượng lớn mà còn ghi dấu bước phát triển mạnh mẽ cả về quy mô, công nghệ, và đóng góp vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tính đến cuối năm 2024, nhà máy đã xuất xưởng hơn 3,9 tỷ sản phẩm. Điều này làm rõ vị thế của IPV là cơ sở lắp ráp và kiểm định lớn nhất trong hệ thống bốn nhà máy tương tự của Intel trên toàn cầu.
Về giá trị xuất khẩu, từ 2010 đến đầu năm 2025, sản phẩm của Intel Việt Nam đã đóng góp hơn 96,2 tỷ USD vào kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, tương đương gần 60 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Khu Công nghệ cao TP.HCM và khoảng 25 % tổng kim ngạch xuất khẩu của TP.HCM nói chung.
Intel Việt Nam cũng được giao nhiệm vụ sản xuất các sản phẩm tiên tiến, như vi xử lý thế hệ Raptor Lake, và sẵn sàng tham gia dây chuyền sản phẩm thế hệ mới như Meteor Lake. Nhà máy Việt Nam chiếm hơn 50 % sản lượng đóng gói và kiểm định (assembly & test) trong mạng lưới Intel toàn cầu, thể hiện rõ Intel không chỉ xem Việt Nam là nơi “chạy theo chi phí” mà là mắt xích chiến lược trong vận hành toàn cầu.
Intel cũng đã đào tạo một nguồn nhân lực lớn: từ khi đi vào hoạt động, IPV đã đào tạo khoảng 8.000-10.000 kỹ sư và kỹ thuật viên địa phương để vận hành \nhà máy, kiểm soát chất lượng, hợp tác với các trường đại học về AI.
Sản phẩm của Intel Việt Nam đã đóng góp hơn 96,2 tỷ USD vào kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, tương đương gần 60 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Khu Công nghệ cao TP.HCM và khoảng 25 % tổng kim ngạch xuất khẩu của TP.HCM nói chung.
Hơn nữa, Intel không chỉ sản xuất mà đang kiến tạo hệ sinh thái công nghệ tại Việt Nam. Intel sản phẩm Việt Nam hợp tác với hơn 600 nhà cung cấp linh kiện địa phương; công ty tích cực kết nối với chính quyền và cơ quan quản lý để đẩy mạnh chính sách ngành bán dẫn, thủ tục hành chính thuận lợi hơn, và hỗ trợ đổi mới sáng tạo thông qua các sáng kiến như “AI for All”, “AI for the Public Sector”.
Intel Việt Nam không chỉ đơn thuần là một nhà máy gia công hay kiểm định sản phẩm; dưới sự chỉ đạo và định hướng chiến lược phù hợp, nhà máy đã chuyển mình từ vị trí đóng gói và kiểm thử sản phẩm lắp ráp tầm trung thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu của Intel. Với số lượng sản phẩm xuất xưởng đã vượt mốc 3,9 tỷ tính đến cuối năm 2024, sắp đạt 4 tỷ trong năm 2025, cùng tỷ lệ đóng góp hơn nửa sản lượng lắp ráp-kiểm định của Intel toàn cầu, IPV đã chứng tỏ khả năng sản xuất với quy mô lớn và chuẩn mực rất cao.
Không chỉ vậy, việc sản xuất những mẫu chip mới nhất như Raptor Lake và chuẩn bị cho Meteor Lake, cùng việc áp dụng quy trình kiểm thử nghiêm ngặt, cho thấy Intel Việt Nam đã tiếp cận và thực thi các công nghệ hiện đại, tiệm cận với những chuẩn quốc tế cao nhất.
Bên cạnh việc sản xuất số lượng lớn, Intel đã sử dụng vai trò và uy tín của mình để dẫn dắt phát triển hệ sinh thái hỗ trợ, từ việc đào tạo kỹ sư, kỹ thuật viên; hợp tác với các trường đại học để đưa AI, thiết kế vi mạch vào chương trình; xây dựng mạng lưới hơn 600 nhà cung cấp linh kiện trong nước; cho tới phối hợp với chính phủ trong việc hoàn thiện cơ chế chính sách, hỗ trợ thu hút đầu tư và khuyến khích doanh nghiệp phụ trợ nâng cao năng lực. Nhờ đó, Việt Nam không chỉ “xuất khẩu sản phẩm Intel”, mà đang “xuất khẩu công nghệ tư duy chất lượng”, nơi mà sản phẩm làm ra mang dấu ấn quy trình toàn cầu và khả năng đổi mới nội tại.
Sức mạnh liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – quốc gia
Trong bối cảnh ngành bán dẫn trở thành sân chơi đủ lớn để cả quốc gia cạnh tranh và công nghệ là cuộc đua dài hơi, thì việc chỉ có nhà máy mà thiếu người hiểu kỹ thuật cao, thiếu thiết kế chip hoặc phần mềm hỗ trợ thì sẽ không giữ được vị trí cao trong chuỗi giá trị.
Một trong những dấu ấn đậm nét là sự đề cao phát triển nhân lực công nghệ cao. Những năm gần đây, Việt Nam đặt mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn đến năm 2030, một con số lớn để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của ngành đóng gói, kiểm thử, thiết kế chip.
Ông Phùng Việt Thắng – Giám đốc Quốc gia Việt Nam, Khối Kinh doanh và Tiếp thị, Tập đoàn Intel
Để hiện thực hóa mục tiêu nói trên, ông Phùng Việt Thắng, Giám đốc Quốc gia Việt Nam, Khối Kinh doanh và Tiếp thị, Tập đoàn Intel nhận định, liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – quốc gia là yếu tố sống còn, đặc biệt là giữa các đơn vị đào tạo và doanh nghiệp. Không ai có thể làm một mình.
"Chúng ta cần bắt đầu cùng nhau từ trong nước và song song mở rộng hợp tác quốc tế, nhất là với các trường đại học, viện nghiên cứu có kinh nghiệm ở nước ngoài", ông Thắng nhấn mạnh trong hội thảo “Chương mới ngành Bán dẫn – Cơ hội của Việt Nam” do VINASA và Ủy ban Phát triển Công nghiệp Bán dẫn phối hợp tổ chức.
Lãnh đạo Intel Việt Nam đánh giá, Việt Nam đã có những định hướng công nghệ đúng đắn. Nhưng điều quan trọng là phải làm sao để công nghệ đó, sản phẩm đó thực sự phù hợp với nhu cầu đông đảo – không chỉ của hàng trăm triệu người dân Việt Nam, mà còn của những quốc gia có điều kiện phát triển tương đồng.
"Điều này giúp chúng ta tối ưu nguồn lực, tránh chạy theo các mô hình quá cao siêu, mà lại không giải quyết vấn đề thực tiễn. Chúng ta không cần đầu tư vào những thứ quá xa vời, nếu như điều đó không đem lại lợi ích cụ thể, hữu dụng cho cộng đồng", ông Thắng cho hay.
Trong khi thế giới nhìn vào những con số đầu tư tỉ đô, Việt Nam nhìn vào con người vì con người mới là động lực để đổi thay
Về hạ tầng nghiên cứu, một thách thức rất rõ ràng hiện nay là làm sao phòng lab, các cơ sở nghiên cứu được khai thác hiệu quả và chia sẻ phục vụ mục tiêu chung. Cần có cơ chế cụ thể để đảm bảo các nguồn lực cần thiết dù thuộc sở hữu của ai đều có thể tận dụng vì lợi ích của quốc gia.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay không phải ở khâu thiết kế ý tưởng hay mô hình sản phẩm trên giấy, mà nằm ở giai đoạn nghiên cứu ban đầu. Giai đoạn này rất dễ khiến các dự án bị "chết yểu".
"Tôi biết rằng có đến 95% ý tưởng thất bại vì không vượt qua nổi giai đoạn nghiên cứu bởi thiếu hỗ trợ, thiếu người thẩm định, thiếu kết nối để biết đi tiếp như thế nào", ông nói.
Thực tế là chúng ta đang có nhiều ý tưởng, nhiều nguồn lực, nhiều nỗ lực từ cả trường học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Nhưng vẫn thiếu một đầu mối, một "hub" trung tâm có trách nhiệm kết nối và xúc tiến cơ hội hợp tác giữa các bên: giữa nhà trường, doanh nghiệp, và Chính phủ. Nếu không có cơ chế vận hành rõ ràng, sẽ dẫn đến lãng phí thời gian, cơ hội và công sức nghiên cứu.
"Chúng ta không thiếu ý tưởng, không thiếu khát vọng. Điều cần lúc này là một hệ sinh thái thực sự kết nối để các tiềm năng có thể trở thành hiện thực", Giám đốc Intel Việt Nam khẳng định.
Có thể nói, Việt Nam có đủ tiềm năng để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi công nghệ toàn cầu, nhưng tiềm năng đó chỉ hiện thực khi có những con người vừa mơ lớn, vừa biết bước từng bước cẩn trọng, kiên trì, không nóng vội.
Nếu trong bản đồ bán dẫn toàn cầu có những vùng sáng, thì Việt Nam sẽ là một trong số đó, phần nhờ những người nhìn xa mà cũng hành động rất thực tế. Và trong khi thế giới nhìn vào những con số đầu tư tỉ đô, chúng ta hãy nhìn vào con người vì con người mới là động lực để đổi thay.
