Sự bùng nổ của số lượng tiến sĩ và nhân tài nước ngoài càng làm gia tăng áp lực cạnh tranh trong môi trường học thuật Trung Quốc - Ảnh: SCMP
Theo tờ South China Morning Post ngày 15-9, cái chết của ba nhà khoa học trẻ xuất sắc tại nhiều trường đại học hàng đầu Trung Quốc đã trở thành siêu cường khoa học như thế nào
Cũng trong tháng 8, phó giáo sư Hoàng Khải, 41 tuổi, làm việc tại Viện Công nghệ Trung Quốc - Israel, tử vong vì một cú ngã.
Trước đó, trợ lý giáo sư Đông Tư Gia của Đại học Nam Kinh cũng qua đời khi mới 33 tuổi, là nhà khoa học đầy triển vọng trong lĩnh vực hóa học biển sâu.
Cái chết của nhiều nhà khoa học và nhà nghiên cứu tại Trung Quốc trong thời gian gần đây đã thu hút sự chú ý của công chúng về những điều kiện làm việc và áp lực mà họ phải đối mặt. Truyền thông đã ghi nhận nhiều trường hợp đột tử hoặc qua đời sớm vì bệnh tật, tai nạn hoặc tự tử trong giới học thuật.
Một nghiên cứu đăng trên Preventive Medicine Reports vào tháng 5 cho thấy trong khi tỉ lệ tự tử nói chung tại Trung Quốc có xu hướng giảm thì trong môi trường học thuật lại có "sự gia tăng đáng lo ngại".
Nhóm nghiên cứu do ông Cary Wu (Đại học York, Canada) dẫn đầu đã phân tích 143 vụ tự tử được báo cáo của nghiên cứu sinh và giảng viên Trung Quốc, trong đó 130 trường hợp xảy ra tại các cơ sở nghiên cứu hàng đầu. Phần lớn nạn nhân là nam giới trẻ thuộc các chương trình khoa học ưu tú, trong đó 65% trường hợp có nguyên nhân chính từ áp lực học thuật.
Các nhà nghiên cứu đang làm việc tại phòng thí nghiệm chế phẩm vi sinh ở thành phố Nam Xương, tỉnh Giang Tây - Ảnh: XINHUA
Hệ thống "thăng tiến hoặc bị loại"
Sự cạnh tranh khốc liệt này xuất phát từ sự bùng nổ số lượng tiến sĩ ở đất nước tỉ dân. Từ con số 7.300 vào năm 1997, số lượng tiến sĩ hằng năm của Trung Quốc đã vượt mốc 100.000 vào năm 2019.
Cùng với đó, làn sóng nhân tài được đào tạo ở nước ngoài nay quay về nước làm việc đã làm gia tăng cạnh tranh trong thị trường lao động, từ công bố khoa học, xin tài trợ, danh hiệu đến các vị trí biên chế hiếm hoi.
Từ đầu những năm 2000, một số trường đại học hàng đầu Trung Quốc áp dụng cơ chế "lộ trình xét biên chế giảng viên" (tenure track) theo mô hình Mỹ, nhằm khuyến khích tăng năng suất nghiên cứu và hiện đại hóa giáo dục đại học. Tuy nhiên, hệ thống này - thường được gọi là "lên chức hoặc bị loại" - đang ngày càng bị chỉ trích.
Nhiều nhà khoa học hàng đầu rời Mỹ, châu Âu sang Trung QuốcĐỌC NGAYTheo hệ thống, nhà nghiên cứu có thời hạn làm việc cố định (thường là 6 năm), trong đó họ phải đạt tiêu chuẩn để được phong phó giáo sư và được biên chế vĩnh viễn, nếu không sẽ bị sa thải.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng mô hình này ngày càng biến tướng. Giáo sư Du (Đại học Tô Châu) chỉ trích các trường đại học Trung Quốc coi giai đoạn này như một cuộc thi loại hơn là giai đoạn cần hỗ trợ nuôi dưỡng tài năng, khi thường cắt giảm kinh phí, thay đổi tiêu chí đánh giá tùy tiện để tối đa hóa "sản lượng" với mức đầu tư tối thiểu.
Song song đó, tỉ lệ cấp vốn nghiên cứu cơ bản từ Quỹ Khoa học Tự nhiên quốc gia Trung Quốc (NSFC) giảm mạnh, từ 24% (2011-2016) xuống 16,5% (2021) và chỉ còn khoảng 12% trong năm nay.
Trong những năm gần đây, chính quyền và giới chuyên gia nhiều lần kêu gọi xây dựng môi trường học thuật cởi mở, đa dạng hơn để khuyến khích đổi mới.
Tại kỳ họp lưỡng hội năm ngoái, Bộ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ Âm Hòa Tuấn công bố loạt biện pháp hỗ trợ học giả trẻ, như tăng kinh phí tài trợ, giảm tần suất đánh giá và công việc hành chính, nhằm tạo ra môi trường ổn định có nhiều thời gian hơn cho nghiên cứu.
Trung Quốc đã trở thành siêu cường khoa học như thế nàoCác tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) cảnh báo về những rủi ro ngày càng tăng liên quan...
Dịch vụ Internet vệ tinh Starlink của tỉ phú Elon Musk gặp sự cố ngừng hoạt động, ảnh hưởng đến...
Sau khi gây sốc cho nhiều người vì nói rằng những người vô gia cư bị bệnh tâm thần nên...
Ngày 14-9, Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục đề cập đến vấn đề trừng phạt Nga, nói rằng ông...
Truyền thông Nga chia sẻ đoạn video Bộ trưởng Y tế Nga Mikhail Murashko cấp cứu thành công cho một...
Nhà kinh tế học Mỹ Jeffrey Sachs bất ngờ tiết lộ Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng nói NATO phải...
