Siêu bão và những công cuộc tái thiết gian nan - Kỳ 6: Đừng tin vào đê, mưa lũ sẽ còn hung hãn!

17:00 22/09/2024

Bão Hagibis với cấu trúc tương tự như bão Haiyan năm 2013 đã đổ bộ vào Nhật tối 12-10-2019. Đây là cơn bão mạnh nhất đổ bộ trong 51 năm qua với sức gió trên 200 km/h (cấp 17).

Lượng mưa lớn của bão Hagibis phá hủy 135 điểm đê dọc 71 con sông. Trong ảnh là sông Chikuma (tỉnh Nagano) tràn bờ gây ngập nặng - Ảnh: Reuters

Tuy nhiên người dân Nhật vẫn cảm thấy an tâm trước cơn

Bão Hagibis gây thiệt hại 12,5 tỉ USD, làm 85 người chết, 9 người mất tích và hơn 400 người bị thương - Ảnh: Channel News Asia

Kiểm soát lũ lụt và lập kế hoạch sơ tán

Thủ tướng Shinzo Abe lúc bấy giờ đã thừa nhận hậu quả kinh tế to lớn từ cơn bão Hagibis (bão gây thiệt hại khoảng 12,5 tỉ USD) và khẳng định: "Chính phủ sẽ tiếp tục làm mọi thứ trong khả năng để các nạn nhân trong thảm họa này có thể trở lại cuộc sống bình thường sớm nhất có thể".

Tuy nhiên, TS Tsuboki đã cảnh báo về những kỳ vọng không thực tế: "Chúng ta nên chờ đợi tần suất các cơn bão mạnh và mưa lớn sẽ tăng lên cùng với hiện tượng Trái đất nóng lên".

Ông nản lòng vì cơ quan khí tượng Nhật sử dụng hình ảnh vệ tinh không đầy đủ và giải thích: "Lý tưởng nhất là chúng ta nên cho máy bay bay lên quan sát thời tiết nhưng điều đó lại đang trong giai đoạn thử nghiệm".

Chuyên gia Nobukuyi Tsuchiya - giám đốc Trung tâm Nghiên cứu bờ sông Nhật - đồng tình với nhận định của TS Tsuboki và lưu ý rằng nước Nhật chưa chuẩn bị cho lượng mưa tăng cao do hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Ông nhận xét mặc dù Nhật đã chi các khoản đầu tư lớn nhưng "Thật không may, các biện pháp kiểm soát lũ lụt theo tầm nhìn về biến đổi khí hậu vẫn chưa được thiết lập tại Nhật".

Sau bão Hagibis, nhiều nhà khoa học Nhật đã kêu gọi đẩy nhanh các chương trình kiểm soát lũ lụt và cảnh báo bão trong tương lai sẽ ngày càng hung hãn hơn.

GS Yasuo Nihei chuyên về kỹ thuật sông ngòi tại Đại học Khoa học Tokyo thừa nhận: "Trên thực tế sẽ có những trận mưa mà chúng ta không thể chống lại". Ông đã đề nghị nâng cấp ngay các biện pháp kiểm soát lũ lụt.

Mười ngày sau cơn bão Hagibis, tạp chí Science (Mỹ) đã đăng bài viết với đầu đề "Cơn bão chết người buộc Nhật Bản phải đối mặt với nguy cơ dễ bị tổn thương trước những cơn bão ngày càng mạnh hơn".

Bài viết khẳng định bão Hagibis đã cho thấy đê điều được xây dựng trong nhiều thập niên dọc theo hầu hết sông lớn ở Nhật có thể không bảo vệ được trước những cơn bão ngày càng mạnh do biến đổi khí hậu.

Trong nghiên cứu công bố vào đầu năm 2019, nhà mô hình khí hậu Thomas Knutson thuộc NOAA cùng các đồng nghiệp trên thế giới đã kết luận rằng biến đổi khí hậu có thể là nguyên nhân làm gia tăng đáng kể cường độ các cơn bão nhiệt đới.

Bằng chứng là tại một số khu vực, trong vòng từ 24-28 tiếng, lượng mưa trong bão Hagibis đã tương đương từ 30-40% lượng mưa hằng năm.

Chuyên gia Tsuchiya nhận xét: "Giảm ngập do bão sẽ chỉ được cải thiện nếu có một phương pháp tiếp cận bao gồm hai yếu tố là phần cứng và phần mềm". Ý ông muốn nói là hai biện pháp gồm kiểm soát lũ lụt và lập kế hoạch sơ tán. Trong đó, củng cố kế hoạch sơ tán có tác động tức thời nhất.

TS Yukihiro Shimatani - chuyên gia quản lý lưu vực sông tại Đại học Kyushu - nhận thấy trong những cơn bão gần đây, số lượng người được lệnh sơ tán đã lớn hơn sức chứa của các địa điểm trú bão.

Ngoài ra, các nơi trú bão được trang bị kém và những người có thú cưng, trẻ sơ sinh, người già và người tàn tật thường ngần ngại sơ tán.

TS Tsuboki giải thích các cơ quan chính quyền cứ đinh ninh người dân trong những khu vực dễ ngập phải hiểu họ phải tự lo cho họ, song người dân lại có hiểu biết về lũ lụt rất hạn chế. Nhiều trường hợp người dân từ nơi sơ tán trở về nhà sau khi bão đi qua mà không hiểu nước lũ đang từ thượng nguồn ầm ầm đổ về.

Chuyên gia Tsuchiya ghi nhận nạo vét sông để sông chứa lượng nước lớn hơn cũng là một biện pháp cải thiện khả năng kiểm soát lũ lụt. TS Shimatani đề nghị về lâu dài nên áp dụng "các chính sách nhằm giảm dân số cư trú tại những vùng nguy hiểm".

------------------------

Gần 20 năm trôi qua, siêu bão Katrina làm hơn 1.800 người thiệt mạng vẫn là nỗi đau chưa lành sẹo của Mỹ. Không chỉ chính phủ mà nhiều tổ chức đã nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị để thảm họa không lặp lại.

Kỳ tới: Siêu cường Mỹ cũng tả tơi vì bão và bài học tương lai

Siêu bão và những công cuộc tái thiết gian nan - Kỳ 5: Gian nan xây lại nhà sau bão dữ Gabrielle

Tại một quốc gia thường xuyên bị lũ lụt ảnh hưởng như New Zealand, hậu quả cơn bão Gabrielle được coi là vô tiền khoáng hậu về nhiều phương diện.