Thấy gì từ cơn sốt DeepSeek?

Giao diện chính của DeepSeek. Ảnh: Bloomberg.

Các mô hình AI đang ngày càng dễ tiếp cận. Sau ChatGPT hay Claude, mô hình R1 từ startup DeepSeek (Trung Quốc) thu hút chú ý nhờ mã nguồn mở, chi phí rẻ.

DeepSeek chứng minh các startup vẫn có thể cạnh tranh với nhiều “ông lớn” trong lĩnh vực AI. Dù vậy, lo ngại quyền riêng tư, sở hữu trí tuệ và nguồn lực phía sau những doanh nghiệp nhỏ vẫn tạo ra thách thức trong quá trình phát triển.

Bối cảnh cạnh tranh phức tạp

Tuy gây sốt trên toàn cầu, DeepSeek vẫn đối mặt nhiều trở ngại, đặc biệt liên quan đến quyền riêng tư. Nhiều người lo lắng dữ liệu nhạy cảm bị lộ, tạo ra tâm lý dè dặt khi dùng những công cụ này.

“Chỉ một thời gian ngắn sau khi ra mắt, lo ngại quyền riêng tư khiến nhiều người tự lưu trữ các mô hình DeepSeek.

Đây là lý do nền tảng Hugging Face được ưa chuộng vì cho phép nhà phát triển chạy AI cục bộ, tránh những rủi ro bảo mật tiềm ẩn”, TS Jeff Nijsse, giảng viên cấp cao về Kỹ thuật Phần mềm tại RMIT Việt Nam, chia sẻ.

Perplexity, startup AI có trụ sở tại San Francisco (Mỹ), thậm chí trấn an người dùng rằng dữ liệu gửi đến DeepSeek chỉ giới hạn trong các trung tâm dữ liệu ở Mỹ và châu Âu.

“Toàn bộ DeepSeek dùng tại Perplexity thông qua các mô hình lưu trữ trong những trung tâm dữ liệu tại Mỹ và châu Âu. DeepSeek là mã nguồn mở. Dữ liệu của bạn không gửi đến Trung Quốc”, Aravind Srinivas, CEO Perplexity, khẳng định.

Các mô hình của DeepSeek và OpenAI đang "khuấy đảo" giới công nghệ. Ảnh: Bloomberg.

TS Nijsse cũng bày tỏ lo ngại liên quan đến cách đào tạo của DeepSeek. Theo đó, OpenAI tuyên bố có bằng chứng DeepSeek dùng kỹ thuật chưng cất (distillation) mô hình của OpenAI vì lợi ích riêng.

“Quy trình chưng cất tri thức giúp giảm kích thước tổng thể, đồng thời tăng tính hiệu quả của mô hình. Tuy nhiên, điều này có thể vi phạm các điều khoản dịch vụ của OpenAI”, ông Nijsse nói thêm.

Giới phân tích cũng nghi vấn cách DeepSeek sở hữu card đồ họa (GPU) hiệu suất cao để đào tạo mô hình, bất chấp quy định kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt từ Nvidia. Những yếu tố trên cho thấy sự cạnh tranh trong lĩnh vực AI ngày càng phức tạp.

Cơ hội vẫn rộng mở

Bất chấp sự trỗi dậy của DeepSeek, TS James Kang, giảng viên cấp cao về Khoa học Máy tính tại RMIT Việt Nam, nhận định phần lớn thị trường AI vẫn nằm trong tay các công ty lớn, có khả năng tiếp cận chip xử lý tiên tiến của Nvidia và kho dữ liệu độc quyền khổng lồ.

“Các tập đoàn công nghệ lớn nắm lợi thế đáng kể nhờ nguồn lực tài chính dồi dào và quyền tiếp cận phần cứng tính toán hiệu suất cao.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của những mô hình mã nguồn mở như DeepSeek R1 chứng minh các công ty AI nhỏ vẫn có thể tạo ra đột phá, bằng cách tập trung vào các ứng dụng chuyên biệt và hiệu suất”, ông Kang nói thêm.

Biểu tượng của DeepSeek, ChatGPT và Gemini. Ảnh: Bloomberg.

AI hứa hẹn nâng cao năng suất và tự động hóa, nhưng cũng đặt thách thức về quy định, đạo đức và chuyển đổi lao động. Đại diện RMIT Việt Nam so sánh sự thay đổi này với những cuộc cách mạng công nghiệp.

“AI chắc chắn sẽ thay thế một số công việc nhất định, nhưng đồng thời mở ra nhiều cơ hội mới. Điều quan trọng là tập trung đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động, giúp họ chuyển đổi sang những vai trò đòi hỏi tư duy phản biện và khả năng ra quyết định”, TS Kang cho biết.

Trong khi đó, TS Jeff Nijsse nhấn mạnh tính kinh tế của các mô hình AI trong dài hạn, khi chi phí đầu tư mô hình AI ngày càng tăng nhưng chi phí mỗi token đang giảm. Ông kỳ vọng AI mã nguồn mở sẽ dần định hình tương lai lĩnh vực.

“Chỉ cần một mô hình mã nguồn mở mạnh mẽ xuất hiện là đủ để cộng đồng dậy sóng. Các startup có thể phát triển và cải tiến dựa trên nền tảng sẵn có, ngay cả khi họ bị giới hạn tài nguyên.

Sự thống trị của các GPU cao cấp đắt đỏ sẽ không kéo dài mãi, và khi phần cứng cũ có mặt trên thị trường, việc phát triển AI sẽ dễ dàng hơn”, TS Nijsse nhấn mạnh.

Sự chuyển đổi cũng mang đến cơ hội cho startup tại Việt Nam. Các doanh nghiệp nhỏ có thể tận dụng công nghệ mã nguồn mở để phát triển ứng dụng AI cho thị trường ngách với chi phí thấp. Với sự hỗ trợ của Chính phủ, ngành AI tại Việt Nam hứa hẹn tiếp tục phát triển, trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực.