Sáng nay (14/2), Quốc hội nghe Tờ trình của Chính phủ đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù đối với dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.
Chỉ định thầu gói thầu "chìa khoá trao tay"
Thay mặt Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên báo cáo tóm tắt về nội dung các cơ chế, chính sách đặc thù cho Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Trọng tâm của chính sách đặc thù được nhắc đến là trao quyền của động cho Chính phủ, chủ đầu tư nhiều quyền hạn, trách nhiệm.
Trong đó, triển khai đồng thời các công việc về đàm phán các hiệp định, thoả thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư.
Về lựa chọn nhà thầu, Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép Thủ tướng Chính phủ giao chủ đầu tư thực hiện dự án.
Cho phép áp dụng hình thức hợp đồng chìa khoá trao tay và triển khai lựa chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án. Hợp đồng bao gồm các công việc lập dự án đầu tư, thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ, thi công xây dựng công trình.
Mua bảo hiểm cho toàn bộ vật tư, thiết bị, dịch vụ trong quá trình thực hiện hợp đồng chìa khoá trao tay và được phép mua bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài, không có chi nhánh được cấp giấy phép thành lập và hoạt động tại Việt Nam. Cung cấp nhiên liệu hạt nhân cho khối lượng nạp đầu tiên.
Cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu gói thầu "chìa khoá trao tay" xây dựng nhà máy chính nêu trên với nhà thầu được nêu tên trong Hiệp định liên Chính phủ theo quy trình chỉ định thầu rút gọn.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên
Về lựa chọn chủ đầu tư và nhà thầu thực hiện, Thủ tướng Chính phủ giao chủ đầu tư thực hiện các dự án; Áp dụng hình thức hợp đồng "chìa khóa trao tay" và chỉ định thầu đối với gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính với nhà thầu trong Thoả thuận hoặc Hiệp định liên Chính phủ; Áp dụng hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu tư vấn quan trọng để lập, thẩm tra, thẩm định, trợ giúp chủ đầu tư quản lý, thực hiện dự án; mua nhiên liệu, thuê đối tác vận hành, bảo dưỡng trong thời gian đầu.
Chính phủ cũng đề xuất được thực hiện song song, đồng thời một số công việc chuẩn bị dự án (khảo sát lập nghiên cứu khả thi, thiết kế kỹ thuật, rà phá bom mìn, thực hiện dự án thành phần…) trong quá trình đàm phán hiệp định, thỏa thuận, hợp đồng chìa khoá trao tay trước khi phê duyệt dự án đầu tư.
Về cơ chế về phương án tài chính và thu xếp vốn thực hiện dự án, Bộ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh, Chính phủ đề xuất được đàm phán vay vốn Chính phủ với các đối tác hợp tác của dự án.
Bên cạnh đó, cơ chế cho phép chủ đầu tư vay lại không chịu rủi ro tín dụng; sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác; chủ đầu tư được sử dụng nguồn vốn vay từ trái phiếu Chính phủ/ doanh nghiệp/công trình và một số cơ chế khác để có đủ vốn đối ứng thực hiện dự án; Bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước để thực hiện dự án di dân, tái định cư.
Về địa phương, Chính phủ đề xuất cho phép Ninh Thuận có cơ chế, chính sách đặc thù để đền bù, tái định cư nhà máy điện hạt nhân; phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ xây dựng điện hạt nhân; đảm bảo cung cấp vật liệu cho xây dựng dự án; đảm bảo an sinh xã hội cho nhân dân vùng dự án, cũng nằm trong đề xuất của Chính phủ.
Bên cạnh đó, cần thiết ban hành các cơ chế đặc biệt để thực hiện các thủ tục phê duyệt chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác đối với các hạng mục liên quan đến Dự án và các dự án thành phần xử lý chồng lấn khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia...
Cần quy định rõ ràng tiêu chí lựa chọn nhà thầu
Thẩm tra nội dung này, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, Quốc hội nhất trí cần có một số cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý Chính phủ cần chỉ đạo xem xét, đánh giá kỹ lưỡng, đầy đủ các rủi ro tiềm ẩn để có biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro, đảm bảo an toàn, hiệu quả cho Dự án.
Về thời điểm thông qua, Chính phủ đề xuất đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030. Ủy ban thẩm tra thấy rằng, theo kinh nghiệm quốc tế phải mất khoảng 8 năm để hoàn thiện một dự án điện hạt nhân (3 năm chuẩn bị, 5 năm xây dựng).
Theo ông Huy, dự án điện hạt nhân có quy mô rất lớn, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam, đòi hỏi nguồn lực lớn. Chính vì vậy, cùng với thực hiện nhiều dự án lớn khác như sân bay Long Thành, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam… Vì vậy, đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung giải pháp khắc phục để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án.
Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội
Về đề xuất lựa chọn nhà thầu, ông Huy bày tỏ, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, Uỷ ban Khoa học và Công nghệ môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện.
"Đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án", Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường kiến nghị.
Bên cạnh đó, theo cơ quan thẩm tra, dự thảo Nghị quyết chưa có cơ chế, chính sách đặc thù đối với nguồn nhân lực (đào tạo, đãi ngộ, thu hút nhân lực…) do đây là ngành có đặc thù, đòi hỏi chuyên môn, trình độ cao, tiềm ẩn nguy hiểm. Nếu không có chính sách về nhân lực phù hợp sẽ khó chủ động triển khai thực hiện và vận hành dự án trong trước mắt và dài hạn; hoặc cơ chế, chính sách về đất đai, quy hoạch để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giải phóng mặt bằng...
