Khu trục hạm USS Sampson của Mỹ xuất hiện gần kênh đào Panama, phản ánh sự hiện diện ngày càng lớn của lực lượng Mỹ tại vùng nam Caribê - Ảnh: REUTERS
Theo chuyên trang kiểm chứng tin tức chính trị Politifact, kể từ ngày 2-9, quân đội Mỹ đã tiến hành ít nhất ba vụ tấn công các tàu ngoài khơi bờ biển Venezuela, khiến ít nhất 17 người thiệt mạng. Tổng thống Donald Trump khẳng định các tàu này chở ma túy sang Mỹ và liên quan đến băng đảng Tren de Aragua.
Ông nhấn mạnh: "Ma túy của Venezuela đang chảy vào Mỹ… họ gửi cho chúng ta những kẻ buôn ma túy, băng nhóm tội phạm và ma túy".
Những tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh chính quyền Mỹ đang tăng cường kiểm soát nguồn cung ma túy fentanyl, một loại opioid tổng hợp gây tử vong cao tại nước này.
Tranh cãi quanh các vụ tấn công tàu ngoài khơi Venezuela
Ngày 2-9, Tổng thống Trump thông báo quân đội Mỹ đã tấn công một tàu ở phía nam vùng Caribê, khiến 11 người thiệt mạng. Ông cho rằng những người trên tàu thuộc băng đảng "Tren de Aragua Narcoterrorists", đồng thời cáo buộc tổ chức này thực hiện các hoạt động buôn ma túy nhằm chống lại Mỹ.
Sau đó, Mỹ tiếp tục triển khai các tàu chiến đến vùng biển ngoài khơi Venezuela. Đến ngày 15-9, chính quyền Washington đưa Venezuela vào danh sách các nước sản xuất và trung chuyển ma túy lớn nhất thế giới.
Theo Nhà Trắng, các hành động này nhằm ngăn chặn việc vận chuyển ma túy, bảo vệ an ninh cho nước Mỹ và chống lại các hoạt động của băng đảng Tren de Aragua, vốn được Mỹ xếp vào danh sách tổ chức khủng bố từ tháng 2.
Tuy nhiên InSight Crime - một tổ chức nghiên cứu tội phạm tại Mỹ Latin - cho biết đến nay chưa có bằng chứng nào chứng minh băng đảng này tham gia buôn lậu ma túy xuyên quốc gia. Hoạt động của Tren de Aragua chủ yếu liên quan đến buôn người, tống tiền và bán ma túy quy mô nhỏ trong các khu vực họ kiểm soát.
Ông David Smilde, nhà xã hội học tại Đại học Tulane, nhận định rằng rất khó xảy ra trường hợp những người bị giết trong các vụ tấn công tàu là thành viên Tren de Aragua. Hơn nữa, chính phủ Mỹ cũng chưa cung cấp bằng chứng về hành khách hay hàng hóa trên các tàu bị tấn công.
Một số chuyên gia pháp lý nhận định rằng các vụ tấn công này có thể vi phạm luật hàng hải hoặc các công ước quốc tế về nhân quyền, đồng thời đi ngược lại thực tiễn lâu đời của quân đội Mỹ trong việc xử lý các mối đe dọa ngoài khơi lãnh thổ.
Số liệu Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) ghi nhận từ tháng 5-2024 đến tháng 4-2025 có khoảng 43.000 ca tử vong do opioid tổng hợp, phần lớn là fentanyl, giảm đáng kể so với gần 70.000 ca trong giai đoạn trước đó.
Đoạn phim được Tổng thống Trump đăng tải trên mạng xã hội ngày 15-9, thông báo quân đội Mỹ đã khai hỏa với con tàu nghi chở ma túy của Venezuela - Video: TRUTH SOCAL/@realDonaldTrump
Thực tế khác xa cáo buộc
Theo các chuyên gia, Venezuela chủ yếu đóng vai trò là quốc gia trung chuyển một phần cocaine do nước láng giềng Colombia là nhà sản xuất lớn nhất thế giới. Tuy nhiên hầu hết cocaine đến Mỹ không đi qua Venezuela mà theo tuyến đường trực tiếp từ bờ biển Thái Bình Dương của Colombia, qua Trung Mỹ và Mexico.
Báo cáo của Cơ quan phòng chống ma túy Mỹ (DEA) năm 2024 cho biết 90% cocaine nhập vào Mỹ sản xuất tại Colombia và đi qua Mexico, trong khi Venezuela gần như không được nhắc đến.
Đối với fentanyl, phần lớn loại ma túy tổng hợp nguy hiểm này được sản xuất tại Mexico từ các hóa chất nhập khẩu từ Trung Quốc, rồi được đưa vào Mỹ chủ yếu qua các cửa khẩu chính thức, phần nhiều do chính công dân Mỹ vận chuyển.
"Không có bằng chứng về fentanyl hoặc cocaine pha fentanyl từ Venezuela hay bất kỳ nơi nào khác ở Nam Mỹ", ông David Smilde nhấn mạnh.
Như vậy, mặc dù chính quyền Mỹ nhấn mạnh Venezuela là nguồn cung cấp ma túy chính đến nước này, các chuyên gia và báo cáo hiện tại cho thấy Venezuela chỉ đóng vai trò hạn chế.
Phần lớn fentanyl và cocaine đến Mỹ từ Mexico và Colombia, trong khi bằng chứng về các tàu bị Mỹ tấn công do nghi vận chuyển ma túy vẫn chưa được công bố, khiến dư luận và các chuyên gia đặt câu hỏi về cơ sở pháp lý và tính hợp pháp của các hành động quân sự này.
Các chuyên gia cảnh báo rằng việc Mỹ sử dụng các hành động quân sự dựa trên cáo buộc chưa được chứng minh có thể dẫn đến căng thẳng không cần thiết trong khu vực, đồng thời làm mờ ranh giới giữa các mối đe dọa thực tế và các chiến dịch tuyên truyền chính trị.
Thực hư video tiêm kích F-16 của Venezuela bay gần tàu hải quân Mỹ vào ngày 4-9?
