Thấy gì từ vụ 'vua giao hàng' Trung Quốc chết gục trên xe

Đầu tháng này, người giao hàng họ Yuan (55 tuổi) đã chết gục trên chiếc xe của mình sau ca làm việc kéo dài trong cái nóng. Một nhân chứng tiết lộ rằng Yuan đã làm việc đến khoảng 23h ngày 5/9 cho đến khi một tài xế giao hàng khác phát hiện ông gục trên xe vào lúc 1h sáng hôm sau.

Một người trong cuộc, được biết đến với cái tên Yang Yang, đã chia sẻ với Zonglan News rằng Yuan nổi tiếng về đạo đức, thói quen làm việc không ngừng nghỉ. Điều này khiến ông được mệnh danh là "vua giao hàng".

Yang lưu ý rằng Yuan thường kiếm được từ 500 đến 600 NDT (70 đến 85 USD) một ngày, và thu nhập có thể vượt quá 700 NDT vào những ngày mưa. "Đôi khi anh ấy làm việc đến 3h sáng, sau đó thức dậy lúc 6h sáng để làm lại. Khi cảm thấy mệt mỏi, anh ấy sẽ ngủ một giấc ngắn trên xe, sẵn sàng quay lại làm việc ngay khi có đơn hàng", Yang nói.

Cái chết thương tâm của Yuan khiến nhiều người thương xót, đồng thời làm bùng lên cuộc thảo luận về phúc lợi và quyền hợp pháp của những shipper trên khắp Trung Quốc.

Lời hứa "lương cao, làm ít giờ hơn"

Yuan không phải trường hợp shipper đầu tiên gục ngã vì làm việc quá sức trong thời gian gần đây tại Trung Quốc. Hồi cuối tháng 8, một người giao hàng khác đã ngất xỉu khi đang làm việc và sau đó được chẩn đoán bị nhồi máu não.

Số lượng nhân viên giao đồ ăn tại Trung Quốc đã vượt quá 10 triệu vào năm ngoái, trong đó Meituan và Ele.me, hai nền tảng lớn nhất, lần lượt sử dụng 7,45 triệu và 4 triệu tài xế giao hàng.

Báo cáo về mức lương, điều kiện làm việc cho tài xế giao hàng của Meituan bị phản ứng.

Tuần trước, Meituan đã công bố báo cáo mới về mức lương và điều kiện làm việc của hàng triệu nhân viên giao hàng của công ty, khi công ty này đang tìm cách vượt qua một loạt tranh cãi gần đây.

Nhưng báo cáo này đã gây ra phản ứng dữ dội trên mạng xã hội, vì người dùng cho rằng những số liệu thể hiện các tài xế kiếm được mức lương cao và làm việc ít giờ là hoàn toàn không chính xác.

Trong báo cáo của mình, Meituan nhấn mạnh rằng phần lớn nhân viên giao hàng của họ không làm việc trong điều kiện khắc nghiệt. Trong số 7,45 triệu nhân viên giao hàng của công ty, chỉ có 11% nhận đơn hàng hơn 260 ngày/năm và khoảng 48% làm việc ít hơn 30 ngày/năm, báo cáo cho biết.

Những người giao hàng toàn thời gian, mà Meituan gọi là "happy runner", chỉ chiếm một phần nhỏ trong lực lượng giao hàng của công ty. Những người này được yêu cầu phải đáp ứng các hạn ngạch hàng tháng cụ thể về số lượng đơn hàng thành công và giờ làm việc. Nhưng đổi lại, nhóm được hứa hẹn có thể kiếm mức lương cao hơn nhiều.

Theo Meituan, tại các thành phố lớn nhất của Trung Quốc, happy runner kiếm được trung bình 11.014 NDT (1.561 USD) mỗi tháng, trong khi những người chạy xe bán thời gian kiếm được 7.354 NDT. Tại các thành phố nhỏ hơn, shipper toàn thời gian kiếm được thu nhập trung bình hàng tháng là 7.197 NDT, trong khi những người giao hàng bán thời gian kiếm được 5.556 NDT.

Ở Thượng Hải, thu nhập 11.000 NDT/tháng thấp hơn một chút so với mức lương trung bình chính thức là 12.300 NDT. Nhưng theo cộng đồng mạng, con số này vẫn là quá cao. Một hashtag liên quan đến chủ đề này đã nhận được 300.000 lượt xem trên Weibo.

Mệt mỏi và quá tải

Nhiều người cũng nhanh chóng chỉ ra rằng dữ liệu thu nhập của Meituan gây hiểu lầm, vì những người làm việc tự do không nhận được các chế độ phúc lợi giống như những nhân viên toàn thời gian trong các ngành khác.

"Trông có vẻ cao, nhưng thực ra họ không có an sinh xã hội và phải làm việc nhiều giờ mỗi ngày", một người nhận xét.

Các báo cáo gần đây của các tổ chức bên thứ ba ủng hộ khẳng định đó. Nghiên cứu của tổ chức phi chính phủ Beijing Zhicheng Migrant Workers Legal Aid and Research Center cho thấy các nền tảng giao đồ ăn thường xuyên thuê ngoài việc tuyển dụng và quản lý người giao hàng cho các bên thứ ba, nghĩa là họ không bắt buộc phải cung cấp cho nhân viên chế độ bảo hiểm lao động đầy đủ.

Thuật toán của nhiều nền tảng giao hàng buộc tài xế phải làm nhiều hơn nếu muốn duy trì thu nhập.

Theo báo cáo, chưa đến 1% tài xế giao đồ ăn ở Trung Quốc được tuyển dụng trực tiếp bởi nền tảng giao hàng nơi họ làm việc.

Vào năm 2022, một số nền tảng giao hàng lớn đã bắt đầu cung cấp bảo hiểm tai nạn cho tài xế theo hình thức thử nghiệm. Theo Meituan, hiện có 4,5 triệu shipper của họ được hưởng bảo hiểm theo chương trình này.

Chính quyền địa phương cũng đang tìm cách bảo vệ người giao hàng tốt hơn, chẳng hạn như cung cấp bảo hiểm nghề nghiệp bổ sung và thanh toán bồi thường trực tiếp cho những người bị thương.

Trong một loạt các cuộc khảo sát với gần 10.000 nhân viên giao hàng kể từ năm 2017, Sun Ping, nhà nghiên cứu tại Viện Báo chí và Truyền thông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, phát hiện ra rằng các nền tảng đang gây áp lực buộc người giao hàng phải làm việc nhiều giờ hơn bao giờ hết.

Năm 2018, chỉ có 36,5% người giao hàng toàn thời gian mà Sun khảo sát báo cáo làm việc hơn 10 giờ/ngày. Đến năm 2021, con số này đã tăng lên 62,6%.

Theo Sun, sự thay đổi này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố. Đã có sự gia tăng đột biến những người chuyển sang làm việc theo hợp đồng, nghĩa là tài xế phải đối mặt với nhiều sự cạnh tranh nội bộ hơn. Trong khi đó, các nền tảng đã thay đổi thuật toán của họ với mục đích tối đa hóa hiệu quả, điều này đã buộc một số shipper phải làm việc nhiều giờ hơn nếu muốn kiếm được cùng một khoản thu nhập.

"Nền kinh tế việc làm tự do dựa trên nền tảng tạo ra ảo tưởng rằng những người bình thường có thể đạt được cuộc sống tốt đẹp và có quyền tự chủ đối với các lựa chọn công việc của họ. Tuy nhiên, đằng sau 'câu chuyện nền tảng lý tưởng' này là thực tế về tính di động xã hội ngày càng cứng nhắc và các cơ hội phát triển nghề nghiệp hạn chế", Sun nói.

Meituan tuyên bố rằng công ty đang nỗ lực cải thiện điều kiện cho hành khách của mình. Công ty đã chỉ định 214 hành khách để cung cấp phản hồi, một phát ngôn viên của công ty thông tin. Cho đến nay, Meituan đã thực hiện 410 đề xuất của khách, người này nói thêm.

Meituan cũng có kế hoạch giới thiệu các biện pháp "ngăn ngừa mệt mỏi" mới, chẳng hạn như điều chỉnh hệ thống để tránh tình trạng người giao hàng quá tải đơn hàng trong giờ cao điểm. Năm ngoái, 7,45 triệu tài xế của Meituan đã kiếm được hơn 80 tỷ NDT từ nền tảng này, Wang Xing, người sáng lập công ty, đã nói với nhân viên trong tuyên bố lưu hành nội bộ.